بزرگنمايي:

پیام مازند - تنکابن - گردشگری، طبیعت‌گردی، خدمات حفاظتی، تولید اکسیژن و داروهای گیاهی از کارکردهای متنوع و مغفول مانده جنگل های هیرکانی است که با ثبت جهانی این میراث طبیعی امید به رونق آن بیشتر شده است.

 جنگل‌های هیرکانی دارای کارکردهای متنوعی است که به اعتقاد جمعی از صاحبنظران و کارشناسان باید از ظرفیت‌های گردشگری، طبیعت گردی، میوه‌های جنگلی و گیاهان دارویی آن بهره گرفت و این ظرفیت‌ها را به جوامع محلی و طبیعت گردان داخلی و خارجی معرفی کرد.
داریوش بیات پژوهشگر و محقق جنگل‌های هیرکانی درباره بهره‌برداری از ظرفیت‌های گوناگون این جنگل می‌گوید: به‌طور حتم موضوعی که در مدیریت جنگل باید به آن توجه ویژه شود، منابع مالی است زیرا بدون این منابع، مدیریت جنگل ممکن نیست.
وی افزود: یکی از این منابع مالی، بهره‌گیری از تولیدات و خدمات متنوع جنگل است و این در حالی است که تاکنون فقط به بهره‌برداری از چوب جنگل توجه شده است.
بیات بابیان اینکه میزان درآمد چوب تنها یک یازدهم از ظرفیت تولیدات جنگل‌های هیرکانی در کشور است، اظهار داشت: این بدان معناست که ما تنها توانستیم یک قسمت از 11 قسمت تولیدات جنگل را بهره‌برداری کرده و از آن درآمد داشته باشیم.
این کارشناس جنگل‌های هیرکانی بابیان اینکه جنگل محلی برای تولید آب است، خاطرنشان کرد: بهره‌گیری از این ظرفیت جنگل به‌خودی‌خود منبع بسیار عظیم کسب درآمد است.
وی ادامه داد: جنگل‌های هیرکانی به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد و قدمت بالایشان یک بستر مناسب گردشگری و طبیعت‌گردی محسوب می‌شوند و اگر در قالب طرح‌های همه‌جانبه و برنامه‌ریزی‌شده به این کارکرد جنگل توجه شود، منبع مالی قوی برای منطقه بوده و می‌تواند نقش بسیار مهمی برای رونق اقتصادی کشور باشد.
رونق اقتصاد بومی حاشیه نشینان جنگل
بیات با اشاره به رونق اقتصادی بومی در منطقه قلعه رودخان استان گیلان، تصریح کرد: در این منطقه از کارکرد طبیعی و گردشگری جنگل در جهت ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی به‌خوبی بهره گرفته‌شده است.
وی بابیان اینکه جنگل‌های هیرکانی بستری مناسب برای رشد قارچ‌های ترافل یا همان دنبلان هستند، گفت: پرورش این قارچ‌ها با توجه به ارزش بسیار بالای مالی آن در قالب طرح‌ها و بسته‌های همه‌جانبه، قاعدتاً صرفه اقتصادی قابل‌توجهی در پی دارد اما همه این موارد باید با توجه به توان اکولوژیکی جنگل انجام شود تا به بافت آن آسیبی وارد نشود.
این پژوهشگر جنگل هیرکانی، بهره‌گیری از ظرفیت داروهای گیاهی و میوه‌های جنگلی را از دیگر منابع درآمدی عنوان کرد و افزود: دوشاب میوه‌هایی چون ازگیل وحشی، بارانک و خورمندی در دنیا بی‌نظیر بوده و این‌ها منابع عظیم جنگل هیرکانی جهت کسب درآمد هستند.
دوشاب میوه‌هایی چون ازگیل وحشی، بارانک و خورمندی در دنیا بی‌نظیر بوده و این‌ها منابع عظیم جنگل هیرکانی جهت کسب درآمد هستند
وی از جنگل به‌عنوان یک کارخانه چندمنظوره نام برد و اظهار داشت: بهره‌برداری تک‌بعدی از جنگل و استفاده از چوب آن سبب می‌شود تا این منابع با محدودیت روبرو شوند و دقیقاً به همین منظور باید در کنار حفظ، توسعه و احیای جنگل، از همه تولیدات و خدمات آن به‌موازات همدیگر بهره‌برداری کرد.
بیات با اشاره به اصل 50 قانون اساسی و تأکید آن بر تکلیف همگانی برای حفظ و احیای جنگل‌ها، تصریح کرد: در حفظ جنگل باید از جوامع محلی بهره گرفت و در این راه، تأمین معیشت جوامع محلی ضرورت دارد زیرا در رویکردی جدید، ما معیشت جوامع محلی را تأمین کرده و آنان نیز در حفظ و احیای جنگل به ما کمک می‌کنند.
وی بابیان اینکه ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی یک فرصت ارزشمند برای این جنگل‌هاست، اضافه کرد: با ثبت جهانی این جنگل‌ها، نام آن‌ها در جهان برجسته شده و اطلاعات آن در منابع جهانی گنجانده‌شده و به همین دلیل در تمام دنیا بیشتر شناخته می‌شود.
این کارشناس بابیان اینکه محصول این شناخت جهانی، آمدن گردشگران خارجی به ایران جهت بازدید از جنگل‌های هیرکانی خواهد بود، اظهار داشت: این مهم امتیازی در زمینهٔ رونق صنعت گردشگری هم به شمار می‌رود.
جلیل کرمی معاون سابق پروژه هیرکانی هم دراین‌باره بیان داشت: جنگل اکوسیستمی است که تعریفی مشخص داشته و می‌تواند خود را بازسازی، حفظ و احیا کند.
گردشگری، طبیعت‌گردی، خدمات حفاظتی، تولید اکسیژن و داروهای گیاهی هم از کارکردهای فرعی این نعمت خدادادی است که می‌توان از آن‌ها در قالب طرح‌های گوناگون در جهت ایجاد درآمد بهره گرفت
وی افزود: تولید چوب و آب از مهم‌ترین کارکردهای جنگل است اما کارکرد گردشگری، طبیعت‌گردی، خدمات حفاظتی، تولید اکسیژن و داروهای گیاهی هم از کارکردهای فرعی این نعمت خدادادی است که می‌توان از آن‌ها در قالب طرح‌های گوناگون برای ایجاد درآمد بهره گرفت.
کرمی بابیان اینکه جنگل تجدیدشونده است و تمام نعمات خدادادی هم باید در خدمت انسان باشند، خاطرنشان کرد: شیوه مدیریت بهره‌برداری از جنگل به‌ویژه جنگل‌های هیرکانی با قدمت میلیون‌ها سال باید به‌گونه‌ای باشد که به اکوسیستم آن کوچک‌ترین آسیبی وارد نشود.
وی با اشاره به تولید چوب در جنگل و بهره‌برداری از آن اظهار داشت: در کشورمان از چوب جنگل بهره گرفتیم و البته برای آن برنامه‌های بلندمدتی هم به‌منظور توسعه و احیای جنگل داشتیم اما هیچ‌گاه برای آب جنگل که یک منبع پایدار است برنامه‌ریزی نکردیم.
معاون سابق پروژه هیرکانی بیان داشت: معتقدم که سازمان جنگل‌ها باید روی مبحث سیاست آب جنگل سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کند تا بتواند از این کارخانه تولید آب طبیعی به نحو احسن بهره بگیرد.
وی حیات‌وحش را یکی دیگر از کارکردهای فرعی جنگل برشمرد و تاکید کرد: همه این خدمات باید در قالب برنامه‌ای منسجم با هدف حفظ، توسعه و احیای جنگل بهره‌برداری شوند تا این منابع ارزشمند پایدار مانده و برای نسل‌های آینده حفظ و صیانت شوند.
بهره‌گیری تک‌بعدی به ضرر جنگل بوده و دقیقاً همین امر موجب شد که تاکنون به ظرفیت‌های دیگر آن توجه نشود بنابراین باید از همه ظرفیت‌های آن به نسبت مساوی برنامه‌ریزی کرده و بهره‌مند شد
کرمی بابیان اینکه سازمان جنگل‌ها درگذشته بر بهره‌وری چوب و در حال حاضر هم بر جنبهٔ گردشگری آن تمرکز کرده است، خاطرنشان کرد: بهره‌گیری تک‌بعدی به ضرر جنگل بوده و دقیقاً همین امر موجب شد که تاکنون به ظرفیت‌های دیگر آن توجه نشود بنابراین باید از همه ظرفیت‌های آن به نسبت مساوی بهره‌مند شد.
این کارشناس یادآور شد که طرح‌هایی که برای ظرفیت‌های مختلف جنگل تهیه می‌شود بایستی قابلیت اجرایی داشته باشند و افزود: همه خدمات جنگل باید در قالب این طرح‌ها به‌طور سیستمی دیده شوند.
وی ثبت جهانی جنگل هیرکانی را به‌عنوان یک امتیاز مثبت برشمرد و گفت: این ثبت جهانی برای حفظ و صیانت این جنگل‌ها بسیار تأثیرگذار بوده و سبب می‌شود تا پژوهش بسیاری در آن انجام‌شده و به شناسایی گونه‌های جدید، توسعه گردشگری، حفاظت از حیات‌وحش و حفظ درختان و گونه‌های گیاهی منجر شود.
سید محسن حسینی تهیه‌کننده پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی در میراث جهانی یونسکو هم بابیان اینکه جنگل‌های هیرکانی ظرفیتی عظیم جهت کسب درآمد هستند، گفت: این مهم زمانی محقق خواهد شد که مدیریت این منابع در قالب برنامه‌ای منسجم به‌درستی انجام شود.
طرح‌های غیرکارشناسی به ثبت جهانی جنگل ضربه می‌زند
وی ثبت جهانی جنگل هیرکانی را بسیار مهم و تأثیرگذار برای حفظ و احیای آن دانست و افزود: متأسفانه برخی طرح‌های غیر کارشناسی چون انتقال آب دریای خزر این منبع ارزشمند اکولوژیکی را تهدید می‌کند.
حسینی با اشاره به نابود شدن هکتارها از جنگل هیرکانی بر اثر اجرای طرح انتقال آب دریای خزر، بیان داشت: این طرح غیر کارشناسی با صرف هزینهٔ بالا و نامتعارف به دلیل اختلاف ارتفاع و ساخت چندین ایستگاه پمپاژ در دل جنگل هیرکانی، سبب آسیب‌پذیری این جنگل می‌شود.
وی بابیان اینکه جنگل‌های هیرکانی به‌مثابه پارکی برای تمام ایران محسوب می‌شود، اظهار داشت: با اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان ضمن نابودی این جنگل زیبا، نباید از پیامدهای زیست‌محیطی آن‌هم غافل شد.
حسینی خاطرنشان کرد: متولیان ثبت جهانی جنگل باید جلوی این نابودی را بگیرند.
ایجاد پایگاه شبانه روزی هیرکانی در مازندران
ایزدی معاون اداره کل میراث فرهنگی مازندران هم از ایجاد پایگاه شبانه‌روزی هیرکانی در مازندران خبر داد و گفت: دبیرخانه‌ای هم در این پایگاه با هدف بررسی طرح‌های ارائه‌شده در قالب بهره‌گیری از ظرفیت‌های مختلف جنگل هیرکانی به‌ویژه کارکرد گردشگری آن ایجاد می‌شود.
وی با بیان اینکه جنگل هیرکانی یک ظرفیت گردشگری است، افزود: با ثبت جهانی این منبع ارزشمند، برای آن پلان مدیریتی هم تعریف‌شده و بر اساس این پلان، هر طرح و پروژه‌ای که به دبیرخانه پایگاه هیرکانی ارسال شود، بر اساس معیارها و ضوابط ثبت جهانی بررسی خواهد شد.
ایزدی تصریح کرد: در این پلان مدیریتی به حفاظت ، توسعه و احیای جنگل هم به‌موازات بهره‌وری از آن، توجه شده است.
جنگل هیرکانی 14 تیرماه امسال در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی در باکو در فهرست میراث جهانی ثبت شد و بر اساس نقشه منتشر شده از سوی کمیته ملی میراث جهانی، 6 لکه از 12 لکه ثبت‌شده جنگل‌های هیرکانی در مازندران واقع است. این لکه‌ها شامل جنگل بولا در شهرستان ساری، جنگل واز در شهرستان نور، جنگل الیمستان در شهرستان آمل، حوزه 45 و 46 جنگل بخش کجور شهرستان نوشهر، جنگل خشکه‌داران شهرستان تنکابن و جنگل چهارباغ شهرستان چالوس است.