بزرگنمايي:

پیام مازند - تالاب میانکاله امسال نقطه پایان سفر بیش از 13 هزار پرنده مهاجر شد. بر اساس اعلام سازمان دامپزشکی پرندگان مهاجر به دلیل سم «بوتولیسم» تلف شده‌اند اما بعضی متخصصان و فعالان محیط زیست معتقدند که آلودگی آب و برخی عواملی که هنوز بررسی نشده علت مرگ و میر بی‌سابقه پرندگان در این منطقه بوده است و از سوی دیگر این گونه‌های مهاجر را قربانی تضاد منافع می‌دانند.

 کنوانسیون بین‌المللی رامسر حدود 50 سال گذشته در شهر رامسر ایران برای حفاظت از اکوسیستم تالاب‌ها تصویب شد و مدتی پس از آن میانکاله عنوان اولین تالاب ثبت شده در فهرست این کنواسیون بین المللی را به خود اختصاص داد و «بهشت پرنده‌نگری ایران» لقب گرفت. هر ساله در فصل زمستان پرندگان زیادی از جمله فلامینگو، چنگر، اردک‌ و غازها از مناطق سردسیر نیمکره شمالی به عرض‌های پایین‌تر حرکت می‌کنند و تعداد زیادی از آن‌ها در میانکاله فرود می‌آیند تا پس از مدتی دوباره سفر خود را ادامه دهند اما امسال میانکاله نقطه پایان سفر بیش از 13 هزار پرنده مهاجر شد.
کمبود علم در زمینه دامپزشکی حیات وحش
سوم بهمن ماه بود که تلفات پرندگان مهاجر در میانکاله برای نخستین بار رسانه‌ای شد. سازمان حفاظت محیط زیست دو روز بعد اعلام کرد که تیمی متخصص از سوی این سازمان در حال اعزام به میانکاله است تا علت مرگ پرندگان در این منطقه را بررسی کند. سازمان دامپزشکی نیز اعلام کرد که بر اساس آزمایش‌های انجام شده ابتلای پرندگان به آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان و نیوکاسل منتفی است و باید برای علت مرگ پرندگان در این منطقه بررسی‌های بیشتری صورت گیرد. سه روز گذشت و مرگ پرندگان مهاجر همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار داشت و در کنار آن روز به روز به تعداد تلفات افزوده می‌شد. ایمان معماریان - دامپزشک حیات وحش - در گفت و گو با ایسنا می‌گوید : متاسفانه ما در کشور در زمینه دامپزشکی حیات وحش کمبود علم داریم. اینکه چند روز طول می‌کشد تا علت مرگ پرندگان اعلام شود، گواهی بر این موضوع است.
او تاکید می‌کند: گواه دیگر بر کمبود علم دامپزشکی حیات وحش در کشور این است که ما برای بررسی علت مرگ پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی موضوع بیماری «نیوکاسل» را مطرح می‌کنیم این درحالیست که پرندگان آبزی و کنار آبزی به‌شدت در برابر این بیماری مقاوم هستند و حتی در باغ وحش‌ها نیاز نیست که این پرندگان علیه «نیوکاسل» واکسیناسیون شوند.
مشاهده علائم عصبی در لاشه پرندگان
همزمان با افزایش تعداد تلفات پرندگان به 10 هزار قطعه در میانکاله، کارشناسان و سازمان‌های مردم نهاد در مازندران اعلام کردند که ورود پساب صنعتی و شیرابه‌ زباله‌ها به میانکاله سبب آلوده شدن آب منطقه شده است و این مورد می‌تواند عامل مرگ پرندگان باشد. معماریان در این‌باره می‌گوید: تصاویر منتشر شده از لاشه پرندگان نشان دهنده علائم عصبی در آن‌ها است که می‌تواند فرضیه مسمومیت با فلزات سنگین را قوت بخشد همچنین غذارسانی به صورت دستی برای پرندگان مهاجر بسیار خطرناک است و می‌تواند سبب ایجاد مسمومیت‌های غذایی در آن‌ها شود.
سه شنبه هفته گذشته ( 8 بهمن ماه) سازمان دامپزشکی پس از گذشته پنج روز از رسانه‌ای شدن خبر مرگ پرندگان مهاجر میانکاله اعلام کرد که «سم بوتولیسم» علت تلف شدن پرندگان مهاجر در میانکاله است. بیماری بوتولیسم بر اثر سم تولید شده توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم ایجاد می‌شود و پرندگان با بلع گیاهان یا حیوانات آلوده به این سم به آن مبتلا می‌شوند و جان خود را از دست می‌دهند. کلستریدیوم بوتولیسم یک باکتری بی هوازی است که در گیاهان فاسد و مواد حیوانی تکثیر می‌شود و اغلب در دریاچه‌ها در دوره‌های کمبود اکسیژن و کیفیت پایین آب رخ می‌دهد.
اسماعیل کهرم - پرنده‌شناس - درباره مطرح شدن «بوتولیسم» به عنوان علت مرگ پرندگان مهاجر میانکاله اظهار می‌کند: اینکه اعلام کرده‌اند که علت مرگ پرندگان میانکاله سم بوتولیسم است، پاک کردن صورت مسئله به‌گونه‌ایست که کسی هم گیر نیفتد. اگر دیدگاه سازمان دامپزشکی مبنی بر تغذیه پرندگان در محیط بسته و آلوده تالاب را بپذیریم، حال این پرسش‌ها مطرح می‌شود که آیا تمام پرندگان تلف شده در یک نقطه یعنی «قلعه پایان گلوگاه» با همدیگر تصمیم گرفتند آب را بخورند و بمیرند؟ چرا تا به‌حال این اتفاق نیفتاده است؟ امکان پذیر نیست که چند هزار پرنده در یک مقطع زمانی از یکجا در دل تالاب که سم بوتولیسم به‌خاطر شرایط خاصی درآن ایجاد شده است، آب بخورند و بمیرند. یعنی خودکشی دسته جمعی کرده‌اند؟ آیا پرندگان میانکاله علایم مسمومیت پرندگان که فضله زرد و خروج مایع زردرنگ از دهان است را داشته‌اند؟
وی تلف شدن هزاران پرنده مهاجر در تالاب میانکاله را عمدی می‌خواند و مدعی است که شاید برخی صیادان، زمین‌داران یا شکارچیان و ... سم را در آب ریخته و این حیوانات را کشته‌اند.
کهرم پرندگان میانکاله را قربانی تضاد منافع می‌داند و بر لزوم پیگیری و برخورد با عاملان اصلی این پرونده زیست محیطی تاکید می‌کند.
سهیل اولادزاد - فعال و کارشناس محیط‌ زیست مازندران - نیز در گزارشی در روزنامه شهروند گفت: ما چهار پرنده را با سختی فراوان به کیلومترها دورتر از مازندران برای انجام آزمایش‌های لازم و بررسی علت مرگ فرستادیم اما آزمایشگاه از ترس سازمان دامپزشکی و سازمان حفاظت محیط ‌زیست همکاری نکرد. معماریان - دامپزشک حیات وحش- نیز پیش از این گفته بود که بعید است باکتری سم بوتولیسم بتواند به‌صورت گسترده در آبگیرها رشد کند.
وارد نشدن آب به تالاب سبب تولید بوتولیسم شده است
با وجود حدس و گمان‌هایی که درباره مرگ پرندگان در میانکاله مطرح است، شهاب الدین منتظمی - مدیر دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست - می‌گوید: باید بپذیریم که اگر سموم کشاورزی، صنعتی و ... به‌طور مستقیم به آب وارد شده بود، سایر آبزیان از جمله ماهیان نیز باید تلف می‌شدند درحالی‌که جمعیت زیاد تلف شدگان در میانکاله پرندگان کنار آبزی هستند همچنین عیسی کلانتری - رییس سازمان حفاظت محیط زیست - معتقد است که وارد نشدن آب بالادست به تالاب میانکاله علت تلف شدن پرندگان است.
منتظمی پیش از این گفته بود که تعداد زیادی پرنده مهاجر کنارآبزی در نقاط کم عمقی تلف شده‌اند که احتمال کاهش اکسیژن در آن مناطق وجود دارد ب نابراین حتی می‌توان گفت که وارد نشدن آب به بالادست تالاب می‌تواند شرایط بی‌هوازی را ایجاد کند و سبب تولید بوتولیسم شود.
هر چند که او پیش از این گفته بود که شائبه‌های مرگ پرندگان در میانکاله پس از مدیریت بحران در منطقه بررسی می‌شود اما در گفت و گوی جدیدی که با ایسنا کرده است، می‌گوید: ما باید به آزمایش‌ها و اقدامات سازمان دامپزشکی در زمینه بررسی علت مرگ پرندگان احترام بگذاریم. این سازمان معتبرترین مرجع کشور در خصوص تشخیص بیماری‌های حیات‌ وحش است. تشخیص علت مرگ و جمع‌آوری لاشه‌ها برای ما در اولویت قرار داشت که این کار به‌موقع انجام شد.
  درحالی سازمان حفاظت محیط زیست خبر از فروکش کردن مرگ و میر پرندگان در میانکاله را می‌دهد و امیدوار است که این اتفاق در آینده مجدد تکرار نشود که هنوز ابهامات و پرسش‌هایی درباره علت تلفات پرندگان در این منطقه مطرح است و باید از سوی دستگاه‌های ذیربط به آن‌ها پاسخ داده شود.
صید و شکار بی‌رویه در زیستگاه‌های پرندگان مهاجر در ایران موجب شده است کنوانسیون حفاظت از گونه‌های مهاجر به کشورمان تذکر دهد. این موضوع همواره یکی از دغدغه‌های فعالان محیط زیست نیز بوده است. حالا در کنار این صید و شکار تهدیدات زیست‌محیطی دیگری ازجمله آلودگی آب به پسماند و پساب، تامین نشدن حقابه تالاب و .... مطرح شده است که انتظار می‌رود سازمان حفاظت محیط زیست به بررسی دقیق تمامی این موارد بپردازد و اجازه ندهد که مدیریت زیستگاه‌های پرندگان مهاجر بیش از پیش از دستش خارج شود.