بزرگنمايي:

مازندران آنلاین - گره کم آبی امروز با دست باز می شود اما اگر با بی توجهی های خود این گره را کور کنیم شاید فردا با دندان هم باز نشود.
به گزارش ایسنا مازندران، مشکل کم آبی و خشکسالی ایران روز به روز وخیم تر می شود، هر سال بر تعداد روزهای گرم و آفتابی افزوده و روزهای سرد و بارانی کاهش می یابد.
سطح آب های زیرزمینی پایین آمده، تعدادی از تالاب ها خشک شدند، رودهای خروشان دیگر خروشی ندارند و به آرامی مسیر غم انگیز خود را طی می کنند.
چشمه هایی که هزاران سال از دل کوه ها، سنگ ها و خاک می جوشیدند و مظهر حیات پیرامون خود بودند امروز هیچ اثری از آنها نیست و دیدن آبراهه های خشک و ترک خورده؛ خاطرات شیرین آدمی را به سراب تبدیل می کند.
کودک که بودیم بزرگ ترها می گفتند پاهایت را آرام تر بر زمین بگذار تا جان مورچه ای را نگیری اما امروز می بینیم که بزرگ ترهای دیروز و بزرگ ترهای امروز که خودمان باشیم نه تنها جان مورچه ها بلکه با مصرف بی رویه آب و تشدید خشکسالی؛ جان بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری را گرفتیم و پای خود را بر گلوی زمین گذاشته و همچنان فشار می دهیم.
هر چه دنیا به سوی تکنولوژی و مدرنیته می رود انسان حریص تر می شود و این انسان فراموشکار انگار نمی داند که اگر امروز پاهایش را از گلوی زمین برندارد چرخه طبیعت آنچنان می چرخد که فردا سیلی محکمی بر گوش آدمی می نوازد.
تن زخمی زمین امروز نیاز به قرص و دارو ندارد بلکه نیاز به نوازش، محبت و توجه انسان دارد تا زخم هایش التیام بخشد و در تن نیمه جانش روحی دوباره دمیده شود.
کاش همه بدانیم که دوستی انسان و طبیعت بقای هر دو را در پی دارد و یک مسابقه برد برد است و اگر امروز انسان بر زمین پیروز شود فردا قطعا مغلوب خواهد بود.
گره کم آبی امروز با دست باز می شود اما اگر با بی توجهی های خود این گره را کور کنیم شاید فردا با دندان هم باز نشود.
*تخریب جنگل ها؛ تغییرات آب و هوایی و سپس بحران خشکسالی را در پی دارد
پروفسور علی یخکشی پدر دانش محیط زیست ایران در گفت و گو با ایسنا مازندارن، با بیان اینکه تغییرات آب و هوایی در طی سال ها و به مرور به وجود آمد یعنی از زمانی که انسان دست به نابودی طبیعت زد، اظهار کرد: نابود کردن منابع طبیعی تجدیدپذیر مانند جنگل و مرتع اثرات سوئی بر وضعیت آب و هوای یک منطقه می گذارد و تغییرات آب و هوایی نقش مهمی در بحران خشکسالی جهان دارد که در ایران نیز اثرات سوء خشکسالی بیشتر مشاهده و احساس می شود چراکه سطح وسیعی از منابع طبیعی تجدیدپذیر کشور تخریب شده است.
*حفاری سه هزار کیلومتر قنات در ایران سطح آبهای زیرزمینی را پایین آورد
وی افزود: ایرانی ها قنات را ابداع و سه هزار کیلومتر قنات در کشور حفاری کردند در حالی که این قنات ها موجب پایین آمدن سطح آب های زیرزمینی و خشکسالی ایران شد و بسیاری از گیاهان که ریشه های عمیق نداشتند و نمی توانستند از آب های زمینی استفاده کنند خشک شدند و از بین رفتند که موجب کاهش سطح جنگل ها شده است.
یخکشی با بیان اینکه ذخیره آبهای زیرزمینی ایران بسیار کمتر از نیاز آبی کشور است، خاطرنشان کرد: از طرفی با حفر تعداد زیادی چاه های عمیق برای اراضی کشاورزی و باغ های ایران سطح آب های زیرزمینی را همچنان پایین تر آورد و در چند سال اخیر در حال بهره برداری از آبهای فسیلی هستیم که این امر بسیار خطرناک است.
پدر دانش محیط زیست در ایران گفت: در گذشته برای احداث چاه ها 8 یا 10 متر حفر می کردند تا به آب برسند اما اکنون باید عمق بیشتری را حفاری کنند چراکه سطح آبهای زیرزمینی پایین آمده و البته در فلات مرکزی ایران این سطح پایین تر است و به ویژه در منطقه نیاوران و اطراف تهران به همین دلیل زمین نشست کرده است و از طرفی با توجه به افزایش جمعیت ایران به 82 میلیون نفر و استفاده بی رویه و غیراصولی آب در مصارف خانگی و همچنین بخش کشاورزی و صنعت که آب زیادی را مصرف می کنند؛ منابع آبی کشور هر روز کاهش می یابد.
*یک فرزند با سه پدر/ مدیریت چندگانه منابع آبی ایران
یخکشی با اشاره به اینکه متاسفانه بهره برداری آب در ایران طبق اصول و ضوابط صورت نمی گیرد، خاطرنشان کرد: مدیریت منابع آبی کشور توسط وزارت نیرو، حفاظت آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست و بهره برداری آب توسط وزارت کشاورزی صورت می گیرد و در واقع یک فرزند؛ سه پدر دارد که این موضوع موجب شده مدیریت دقیق و منسجمی برای آب در کشور نداشته باشیم.
*حدود 80 درصد نزولات آسمانی هدر می رود
این استاد بازنشسته محیط زیست دانشگاه گوتینگن آلمان گفت: ایران به طور متوسط سالانه 400 تا 500 میلیارد مترمکعب نزولات آسمانی به صورت برف، باران و تگرگ دارد اما از این مقدار حداکثر 100 میلیارد مترمکعب یعنی حدود 20 درصد نزولات آسمانی جمع آوری و بهره برداری می شود و 80 درصد آن هدر می رود چراکه فضای سبز فلات مرکزی ایران از بین رفته و جنگل ها و مراتع تخریب شدند و مدیریت درستی صورت نمی گیرد.
یخکشی ادامه داد: طبق بررسی و نظر کارشناسان حوزه آب از 100 میلیارد مترمکعب آبی که سالانه از نزولات آسمانی جمع آوری می شود 90 درصد در بخش کشاورزی و 10 درصد برای شرب و صنعت مصرف می شود. مسئولان وزارت جهاد کشاورزی آموزش های لازم و فرهنگ سازی درستی برای کشاورزان انجام ندادند تا در مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی اهتمام ورزند.
وی یادآور شد: فرهنگ سازی های لازم برای آحاد جامعه در زمینه مصرف درست آب انجام نشده است و آموزش درست استفاده کردن آب کافی نبوده به همین دلیل امروزه مصرف بی رویه آب برای شست و شوی ظروف، حمام های طولانی، شستن ماشین، آب دادن های زیاد به گل ها و چمن ها و همچنین مصرف بالای آب در صنعت فرسوده و قدیمی کشور را شاهد هستیم و به کشاورز آموزش لازم را ندادند که فقط به اندازه آب مورد احتیاج گیاه آبیاری کند.
*تبخیر 20 درصد آبهای سدهای ایران در اثر تابش خورشید
پدر دانش محیط زیست در ایران با بیان اینکه در طی سال ها چاه های عمیق غیرمجاز زیادی در سطح کشور احداث شد که بحران آب را تشدید کرد، گفت: بیش از 100 سد در استان آذربایجان احداث شد و آبهای سطحی را جمع آوری کرد که موجب خشک شدن رودخانه ها، تالاب ها و پارک ملی دریاچه ارومیه شد. بررسی های علمی نشان می دهد که در مناطق گرمسیری یا نیمه گرمسیری مانند ایران 20 درصد آبهای پشت سدها در اثر تابش نور خورشید تبخیر می شود یعنی با توجه به وجود 100 سد در استان آذربایجان به اندازه حجم ذخیره آب 20 سد؛ آب تبخیر شد و از دست رفت.
*تعداد زیاد سدها یکی از عوامل تاثیرگذار بر وقوع زلزله آذربایجان
یخکشی اظهار کرد: چند سال پیش از آنکه زلزله آذربایجان صورت گیرد هشدار دادم که با توجه به وجود سدهای بسیاری که در این استان وجود دارد به ویژه اگر ارزیابی زیست محیطی انجام نشود و سدها روی گسل ها احداث شوند امکان دارد زلزله به وجود آورد. البته نمی خواهم ادعا کنم که علت اصلی زلزله آذربایجان احداث سدهای زیاد است اما می تواند یکی از عوامل تاثیرگذار بر وقوع زلزله باشد.
این استاد بازنشسته محیط زیست دانشگاه گوتینگن آلمان خاطرنشان کرد: اگر در سطح زمین پوشش گیاهی وجود داشته باشد ساقه های درختان و گیاهان موجب می شود که آب به کندی روی زمین حرکت کند و از طرفی آب ها از طریق ریشه درختان وارد سفره های آب زیرزمینی می شود اما زمانی که پوشش گیاهی نباشد آب ها به صورت سطحی حرکت می کنند و سیل خروشان به راه می افتد و علاوه بر هدررفت آب همچنین موجب فرسایش خاک می شود در حالی که یک قرن طول می‌کشد تا یک سانتی‌مترمکعب خاک تولید شود و با وقوع سیل و جاری شدن آب بر سطح زمین حجم زیادی از خاک از بین می رود و این اثرات سوئی بر اقتصاد ایران وارد می کند.
*سالانه در هر هکتار اراضی جنگلی دو هزار مترمکعب ذخیره می شود
وی افزود: فضای سبز و وجود جنگل ها در مدیریت بحران آب اهمیت بسیاری دارد چراکه یک جنگل سالم می تواند سالانه در هر هکتار تا دو هزار متر مکعب آب را در اراضی جنگلی ذخیره کند و به صورت تصفیه شده در اختیار انسان قرار دهد اما زمانی که جنگل های مرغوبی نداریم هر میزان نزولات آسمانی داشته باشیم بجای اینکه در خاک جنگل ذخیره شود بر سطح زمین جاری می شود و هدر می رود.
پدر دانش محیط زیست ایران با اشاره به طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان، گفت: اجرای این طرح علاوه بر آسیب های زیست محیطی که به شمال کشور وارد می کرد باید برای احداث کانال های انتقال آب از مازندران به سمنان تعدادی از درختان ارزشمند قطع و بخشی از جنگل های هیرکانی تخریب می شد و از آنجایی که جنگل های هیرکانی اکوسیستم بسیار شکننده ای دارد عبور کانال های انتقال آب دریای خزر خسارت زیست محیطی بسیار بزرگ و جبران ناپذیری به این جنگل ها وارد می کند و تعادل اکوسیستم منطقه بهم می خورد همچنین اجرای این طرح از نظر اقتصادی بسیار گران است.
*احتمال مهاجرت مردم فلات مرکزی به مناطق پرآب/ بحران فرهنگی و اجتماعی در راه است
یخکشی عنوان کرد: دولت به دنبال راهی برای مدیریت و حل بحران آب کشور است اما در صورت ادامه روند خشکسالی، ازدیاد جمعیت در ایران و مصرف آب بی رویه؛ این بحران شدیدتر می شود. ممکن است در آینده نه چندان دور بسیاری از شهرهای ایران فاقد آب شوند و مردم آن مناطق به ویژه مردم فلات مرکزی ایران مجبور به مهاجرت شوند و اگر به استان های دیگری که آب بیشتری در اختیار دارند مهاجرت کنند قطعا بحران شدید فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و کمبود منابع آبی در این استان ها به وجود می آید. باید دولت آینده بحران آب کشور را پیش بینی کند و راهکارها و تمهیدات لازم را برای جلوگیری از تشدید این بحران انجام دهد.
*حل بحران های آب و زیست محیطی با اجرای دقیق برنامه های بلندمدت
وی افزود: ده ها سال است که به گوش مسئولان کشور رساندم برای مدیریت بحران آب و مشکلات زیست محیطی باید برنامه های طولانی مدت حداقل 50 ساله داشته باشند و به درستی آن ها را اجرا کرده و به اتمام برسانند که این برنامه ها حتما باید توسط متخصصان و کارشناسان مجرب تهیه شود اما سازمان برنامه و بودجه کشور وظیفه اساسی خود یعنی برنامه ریزی طولانی مدت و دقیق را فراموش کرده است. باید برنامه های بلند مدت 50 سال آینده برای آب و محیط زیست تدوین شود و هر مدیری که در این 50 سال منصوب می شوند نباید برنامه را عوض کند و باید طبق برنامه پیش رود تا به نتیجه مطلوب دست یابیم.
*ضرورت استفاده از نیروی متخصص برای مدیریت آب و محیط زیست
پدر دانش محیط زیست در ایران تصریح کرد: همه سازمان های اجتماعی و اقتصادی کشور باید توسط متخصص مدیریت شود اما به این امر توجه نمی کنند و در نتیجه افراد برحسب رابطه به جایگاه مدیریت دست می یابند و این موضوع وضعیت بحران های آب و زیست محیطی در کشور را شدیدتر می کند. مسئولان باید فرهنگ نادرست را کنار بگذارند و از مدیران متخصص در سازمان های آب، جنگل و محیط زیست استفاده کنند چراکه اگر یک مدیر غیرمتخصص در این سازمان ها منصوب شود سلیقه ای عمل می کند و پس از چند سال تودیع و مدیر دیگری منصوب می شود و آن فرد نیز چون از تخصص لازم برخوردار نیست بر حسب سلیقه خود بسیاری از برنامه های قبلی را کنار می گذارد و برنامه های جدیدی شروع می کند و اینگونه در یک چرخه کاری بی نتیجه گیر می کنیم و هیچ برنامه ای به نتیجه مطلوب نمی رسد و بحران های موجود وخیم تر می شود.
گفت و گو از مریم یخکشی خبرنگار ایسنا مازندران
انتهای پیام