بزرگنمايي:

پیام مازند - ساری - ایرنا مبارزه بیولوژیکی با استفاده از زنبور تریکوگراما علیه کرم ساقه خوار برنج در شالیزارهای مازندران در یک دهه اخیر همواره مورد تاکید مسوولان سازمان جهاد کشاورزی بوده اما چرا هنوز کشاورزان به کارآمدی این زنبور که صیاد کرم ساقه خوار شالیزارها است، پی نبرده اند؟
به گزارش خبرنگار ایرنا ،کاهشی شدن آمار سطح مبارزه غیر شیمیایی طی سال های اخیر نیز نشان دهنده این است تا زمانی که بهره برداران با تناقضات زیادی مواجه هستند و شرایط برای اجرای روش مبارزه غیر شیمیایی مهیا نباشد،فریاد مسئولان جهاد کشاورزی مازندران در استفاده از زنبور به عنوان روش مبارزه بیولوژیکی به جایی نمی رسد.
وجود تناقضات در مبارزه شیمیایی و بیولوژیکی علیه کرم ساقه خوار برنج به عنوان مهمترین آفت این محصول در بین کشاورزان سبب شد تا همچنان شالیکاران به روش مبارزه غیرشیمیایی اعتماد و انتخاب نکنند.
عدم تفاوت قیمت محصول برنج ارگانیک و عادی، نبود شرایط و زمینه برای اثرگذاری مبارزه بیولوژیکی به خاطر ارتباط زمینها با هم ( درصورتی که یکی از این روش استفاده کند و دیگری به روش شیمیایی، کارائی ان از بین میرود) عدم توجه یا لمس نکردن کشاورزان به فواید زیست محیطی استفاده از زنبور ترایکو گاما، اعتقاد به این مساله که استفاده از زنبور در مبارزه علیه کرم ساقه خوار نتیجه بخش نبوده و در مقایسه با مبارزه شیمیایی خطر پذیری بالایی برای کشاورزان دارد، سبب شد تا بی توجهی ها به مبارزه غیر شیمیایی سال به سال تشدید شود.
طبق آمار رسمی اداره حفظ نباتات جهاد کشاورزی مازندران مبارزه بیولوژیکی با استفاده از حشرات مفید علیه آفت کرم ساقه خوار از 42 هزار و 500 هکتار سال 93 ، به 26 هزار هکتار در سال 96 و 23هزار هکتار در سال 97 کاهش یافته و احتمال می رود امسال نیز حتی از سال گذشته کمتر شود.
کرم ساقه خوار مهمترین آفت برنج است که در فصل زمستان به صورت کرم (لارو) در علف های هرز خشک حاشیه مزارع مخفی است و در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت به شفیره تبدیل می شود و پس از چند روز از شفیره ها پروانه خارج شده و با تخم گذاری روی شالی در خزانه و یا بوته های نشا شده در زمین اصلی موجب آلودگی و منجر به خسارت هایی در شالیزارها می شود.
زنبور تریکوگراما به عنوان صیاد طبیعی کرم ساقه خوار برنج که از آن به عنوان مبارزه بیولوژیکی استفاده می کنند، حشره ریز و ظریفی است که حدود یک میلیمتر طول دارد و متعلق به خانواده‌ای از زنبورها تحت نام علمی Trichogrammatidae است.
این زنبور برای یافتن تخم میزبان در مزرعه، پروازهای کوتاهی انجام می‌دهد و با ایجاد سوراخ در پوسته تخم آفت در داخل آن، تخم قرار می‌دهد، بعد از مدت زمانی معین (در دمای 25 تا 28 درجه سانتی‌گراد) زنبور از داخل تخم خارج می‌شود، هر زنبور ماده حدود 40 تا 70 عدد تخم میزبان آفت را آلوده می‌کند.
استفاده از زنبور تریکوگراما در مزارع برنج شمال از حدود سال های 1374 با هدف طرح کاهش مصرف سموم شیمیایی مورد توجه مسئولان جهاد کشاورزی قرار گرفت.
استان مازندران از اوایل دهه 70 تا 10 سال پیش با مصرف حدود 13 هزار تن انواع سموم کشاورزی رتبه نخست کشور را داشت و امروزه عوارض ناشی از مصرف بی رویه سموم بیش از همه در شالیکاران با ابتلا به بیماری های پوستی و انواع سرطان بروز پیدا کرده است.
**لزوم مدیریت تلفیقی مبارزه با آفت کرم ساقه خوار برنج
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج کشور مستقر در آمل، مبارزه تلفیقی علیه کرم ساقه خوار برنج را مورد تاکید قرار داد و گفت: اگرچه شالیکاران شمال همچنان با تناقضات زیادی مواجه هستند اما با مدیریت تلفیقی در مبارزه غیر شیمیایی می توانند بدون افت ،محصول سالم تولید و تهیه کنند.
مهرداد طبری که دکترای گیاه پزشکی و حشره شناسی کشاورزی دارد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اینکه در مبارزه شیمیایی همه حشرات مفید و غیر مفید را در مزرعه از بین می بریم و به عناصر آب، خاک و هوا نیز لطمه شدیدی وارد می کنیم شکی نیست، اما به دلیل مهیا نبودن شرایط لازم از جمله کشت هماهنگ، تسطیح و یکپارچه سازی زمین های شالیزاری و از همه مهمتر پائین بودن سرانه زمین سبب شده است تا مبارزه شیمیایی که نتیجه آنی و قابل لمس دارد، مورد توجه قرار بگیرد.
وی در عین حال توضیح داد: در شرایط و موقعیت فعلی با مدیریت تلفیقی در مبارزه با آفات برنجکاری از جمله کرم ساقه خوار قابل اجرا است و می توان با شخم و شیار زمستانه، از بین بردن علف های هرز حاشیه مزارع، جدا کردن بوته های نشا مریض و رها کردن زنبور به نتیجه دلخواه رسید.
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج کشور اظهار داشت: تا زمانی که توجه به سلامت با تولید محصول سالم که به مراتب هزینه بیشتری نسبت به محصولات غیر اورگانیک دارد مورد توجه جامعه قرار نگیرد،تولید کنندگان مجاب به انجام روش های مبارزه غیر شیمیایی علیه آفات نمی شوند.
طبری با تایید این موضوع که تولید کنندگان همچنان با تناقضات زیادی در مبارزه غیر شیمیایی علیه کرم ساقه خوار مواجه هستند، گفت: علاوه بر ترویج فرهنگ دغدغه تولیدات محصولات کشاورزی سالم ،دولت باید با حمایت های تشویقی و مالی فواید تولید محصول سالم و ارزش افزوده آن را نیز به جیب کشاورزان هدایت کند.
یکی از شالیکاران بابل مهمترین دلیل بی رغبتی و بی توجهی کشاورزان به مبارزه غیرشیمیایی علیه کرم ساقه خوار برنج با زنبور را همراه نبودن همه شالیکاران یک منطقه به ویژه کشاورزان همجوار عنوان کرد و گفت: اگر همه شالیکاران در یک بخش در زمان مشخص نشا کاری و مبارزه را با هم انجام بدهند، مبارزه بیولوژیکی اثر گذار خواهد بود.
منصور اویسی افزود: هر چند هزینه مبارزه غیر شیمیایی مقرون به صرفه و بسیار کمتر از خرید سم دیازینون است اما بیشتر کشاورزان به این روش اعتقادی ندارند چراکه از بین رفتن لارو های کرم ساقه خوار با پرواز زنبور آنی نبوده و به درستی لمس نمی شود.
وی با بیان اینکه سال قبل من از این روش استفاده کردم اما نتیجه مطلوبی را نگرفته ام، اظهار داشت: از آنجاییکه نوع رقم و زمان نشا کاری من با دیگر کشاورزان منطقه و همسایگی من متفاوت و همزمان نبود، استفاده از زنبور بی تاثیر بوده است.
این برنجکار بابلی با بیان این که یکی از فرزندانم فارغ التحصیل کشاورزی است و اصرار بر مبارزه غیر شیمیایی دارد و خود نیز بر مبارزه بیولوژکی اعتقاد دارم با این همه به علت نتیجه نگرفتن در سال گذشته و بر خلاف میل باطنی خودم امسال یک بسته سم دیازینون 10 کیلویی را 160 هزار تومان خریدم تا مبارزه شیمیایی را انجام بدهم.
اویسی تصریح کرد: شخم زمستانه که توسط عمده شالیکاران انجام می شود سبب شد تا نسل اول کرم ساقه خوار به شدت کاهش بیابد.
برنجکاری از منطقه دشت سر شهرستان آمل به خبرنگار ایرنا گفت که استفاده از زنبور در مبارزه با کرم ساقه خوار نیاز به مهارت و آموزش ویژه دارد که همه کشاورزان یک منطقه باید آن را فرا بگیرند.
سلمان کبیری با بیان اینکه همچنان روش مبارزه غیر شیمیایی برای کشاورزان یک ریسک بالا محسوب می شود، افزود: در روند استفاده از زنبور هر چه هماهنگی بین شالیکاران یک منطقه بیشتر باشد، نتیجه بخش خواهد بود.
وی توضیح داد: زمانی که زنبور من در اثر مبارزه شیمیایی کشاورز همسایه از بین می رود و یا آفات زمین همسایه من به دلیل نشا نشدن همزمان و تاخیر در زمان مبارزه دوباره به زمین من وارد و حمله می کند، چگونه به این روش اعتماد کنم؟
اگرچه دولت نیز برای ایجاد انگیزه و استقبال شالیکاران یارانه 55درصدی برای دریافت تریکو کارت (تخم زنبور تریکو گراما ) برای مبارزه بیولوژیک با کرم ساقه خوار برنج در نظر گرفته است، اما به دلیل تناقضات مطرح شده و البته کاهش اعتبار یارانه ای سال به سال عملیاتی شدن این طرح کمتر می شود.
بررسی ها نشان می دهد که کم توجهی کشاورزان در مبارزه غیر شیمیایی در حالی امسال نیز ادامه یافته است که هزینه مبارزه بیولوژیکی با خرید آزاد زنبور تریکوگراما به نسبت مبارزه شیمیایی با استفاده از سم دیازینون در هر هکتار حدود 200هزار تومان کمتر است.
طبق اعلام کارشناسان حفظ نباتات جهاد کشاورزی مازندران برای مبارزه شیمیایی با کرم ساقه خوار در یک هکتار نیاز به 20 کیلو گرم سم دیازینون است که قیمت هر بسته 10کیلویی 160 هزار تومان که در مجموعه 320 هزار تومان کشاورز باید پرداخت کند ،اما در مبارزه بیولوژیکی با استفاده از زنبور و پرواز آن در سه مرحله برای هر هکتار حدود 100هزار تومان هزینه دارد.
**روند کاهشی سطح شالیزارهای مازندران در مبارزه غیر شیمیایی با زنبور تریکوگراما
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی مازندران روند سطح مبارزه بیولوژیکی علیه کرم ساقه خوار برنج طی پنج سال اخیر را کاهش دانست و گفت: به دلیل کمبود اعتبار مبارزه بیولوژیکی با استفاده از حشرات مفید علیه آفت کرم ساقه خوار از 42 هزار و 500 هکتار سال 93 ، امسال تاکنون به 16هزار هکتار کاهش یافته است.
عبدالرحمان زاغی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: این درحالی است که بر خلاف سال های گذشته محدودیتی در تولید و در دسترس بودن زنبور تریکوگراما در استان وجود ندارد.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی مازندران به تعطیلی هفت شرکت تولید زنبور تریکو گراما در 2 سال اخیر اشاره کرد و گفت:اگرچه طبق دستورالعمل وزارت جهادد کشاورزی 55 درصد هزینه مبارزه بیولوژیک را دولت و 45درصد را کشاورز پرداخت می کند و کمبود اعتبار سبب شد تا حدی سطح شالیزار در مبارزه غیرشمیایی کاهش بیابد اما دلیل اصلی بی رغبتی کشاورزان نمی تواند کمبود اعتبار باشد.
زاغی توضیح داد: در هر مرحله رهاسازی زنبور تریکوگراما برای هر هکتار حدود 42 هزار تومان هزینه دارد که 23 هزار و 500 تومان را دولت به صورت یارانه ای پرداخت می کند اما با توجه به قیمت 160 هزار تومانی سم 10 کیلویی دیازینون ، خرید آزاد و بدون یارانه زنبور تا 60 درصد هزینه به نفع کشاورزان است.
وی ادامه داد :به رغم اینکه هزینه مبارزه علیه کرم ساقه خوار با استفاده از زنبور در هر هکتار به نسبت قیمت سم دیازینون کمتر است اما کشاورزان حاضر به خرید زنبور که هزینه کمتری دارد، نیستند.
وی توضیح داد : در مبارزه غیر شیمیایی شالیکاران از بین رفتن لارو کرم ساقه خوار را همانند مصرف سم لمس نمی کنند و از طرفی در این روش شالیکاران یک منطقه باید همزمان با رها سازی زنبورها اقدام کنند تا با اثر گذاری بیشتری مواجه شوند.
مازندران با داشتن حدود 230 هزار هکتار اراضی شالیزاری و تولید یک میلیون و 50 هزار تن برنج سفید 42 درصد نیاز کشور را تامین می کند.
طبق امار در سالجاری تاکنون 60 درصد معادل حدود 140 هزار هکتار از اراضی شالیزاری مازندران نشا شده و نشاکاری در مازندران تا خرداد ماه ادامه دارد.
6990/1899