بزرگنمايي:

پیام مازند - ساری- هر ساله تعداد زیادی باند حفاری و قاچاق اشیای عتیقه در مازندران کشف و منهدم می‌شود، اما پرسشی که تاکنون بی جواب مانده است این است که چگونه این میراث خواران از مکان های تاریخی دارای ذخایر ارزشمند زودتر از مجموعه های متولی با شبکه گسترده مردمی با خبر می شوند و این مجال را هم پیدا می کنند که با حفاری های چند ساعته تا چند روزه به مراد دلشان دست بیابند؟

به گزارش خبرنکار ایرنا، استان مازندران به دلیل تاریخ کهن و موقعیت جغرافیایی و همچنین قرارگیری در کریدور گذر اقوام و ملل مختلف، از میراث فرهنگی و تاریخی کهن و متنوعی برخوردار است، چنان که از استان به عنوان محل اسکان و گذر قوم آریایی نام برده می‌شود.
بررسی‌های تاریخی مبتنی بر شواهد و اسناد یافت شده در کاوش‌های باستان شناسی هم نشان می‌دهد که رد پای انسان و زندگی اولیه در مازندران به حدود هفت تا 9 هزار سال پیش بر می‌گردد و به همین دلیل هم جای جای این استان به گنجینه پنهان اشیای باستانی و کهن تبدیل شده است که علاوه بر میراث دوستان و باستان شناسان، حفاران و قاچاقچیان اشیای عتیقه را نیز دلمشغول خود کرده است.
همین چند روز پیش بود که میراث فرهنگی مازندران از کشف بیش از 200 سکه پیش از اسلام و حدود 20 شیء تاریخی دیگر از یک باند پنج نفره قاچاق عتیقه در شهر ساری خبر داد، اشیایی و سکه‌هایی که به عنوان میراث و بخشی از هویت تاریخی مازندران قرار بود در یک معامله پنهانی به میراث خواران فروخته شود تا شاید زندگی دو طرف معادله یعنی حفاران غیرمجاز و قاچاقچیان عتیقه را زیر و رو کند.
به اعتقاد بسیاری از مردم مازندران، آن بخشی از قاچاق و حفاری غیرمجاز آثار تاریخی استان که توسط یگان حفاظت میراث فرهنگی یا نیروی انتظامی ناکام می‌ماند تنها نوک قله یخی است و این را می‌توان از کنده کاری‌های صورت گرفته در مناطق مختلف استان از مناطق تاریخی شناخته شده تا تپه‌ها و محوطه‌های ناشناخته دریافت.
گزارش رسمی میراث فرهنگی مازندران هم حاکیست که تنها در سال گذشته 78 باند قاچاق حفاری و قاچاق اشیای باستانی و تاریخی در استان شناسایی و منهدم شد و 327 نفر سوداگر اشیای تاریخی هم در این ارتباط دستگیر و تحویل مراجع قضائی شدند.
از اعضای این باندها 55 دستگاه فلزیاب و دیگر ادوات و ابزار حفاری، یکهزار و 600 قطعه تاریخی اصل و تقلبی از جمله 200 قطعه سکه باستانی اصلی و بدلی کشف شد.
سال 96 نیز از 62 باند حفاری و قاچاق اشیای باستانی و تاریخی لو رفته 400 شیء تاریخی کشف و 247 نفر سوداگر دستگیر شدند.
استفاده از دانسته‌ها و داشته‌های ملی در کشف اماکن تاریخی
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در پاسخ به معمای چابکی میراث خواران از میراث داران، گفت: یکی از اصلی ترین روش‌های یافتن ذخیرگاههای اشیای تاریخی توسط سوداگران اشیای عتیقه، بهره مندی و سو استفاده از اسناد تاریخی بومیان است.
مهدی ایزدی افزود: متأسفانه این اسناد تاریخی به جای قرار گیری در اختیار مراجع مرتبط همچون اداره کل میراث فرهنگی و یا کتابخانه اسناد ملی، از روی نا آگاهی در دست بومیان مانده و به صورت موروثی دست به دست می‌شود و برخی از باندهای میراث خوار هم به صورت نامحسوس از آگاهی و اطلاعات بومیان برای شناسایی اماکن میراثی جهت حفاری استفاده می‌کنند.
معاون میراث فرهنگی مازندران استفاده از داستان‌ها و نقل و قول‌های گذشتگان برای گمانه زنی و بهره مندی از ابزارهای الکترونیکی را هم از دیگر روش‌های کشف ذخیرگاههای اشیای تاریخی و زیرخاکی از سوی حفاران و قاچاقچیان اشیای تاریخی دانست.
ایزدی با اعلام اینکه تا کنون بیش از 2 هزار و 800 محل و بنای میراثی استان مازندران از سوی اداره کل میراث فرهنگی شناسایی شده است، گفت: تمام اطلاعات اماکن شناسایی شده از سوی این اداره کل به صورت طبقه بندی شده است و هیچ‌گونه اطلاعاتی از سوی این نهاد به بیرون درز نمی‌کند.
عدم مراقبت مستمر و ضعف حراس
معاون میراث فرهنگی استان مازندران با بیان اینکه یکی از نقاظ ضعف میراث فرهنگی عدم حراست مستمر از اماکن شناسایی شده و ثبتی میراثی است، گفت: سوداگران میراث فرهنگی و قاچاقچیان از این فرصت سو استفاده کرده و دست به حفاری‌های غیر مجاز می‌زنند.
ایزدی علت این ضعف را در کمبود امکانات و نیروهای حفاظتی عنوان کرد و افزود: متأسفانه استان مازندران به اندازه وسعت و تنوع و تنوع حوزه‌های میراثی و تاریخی نیرو و تجهیزات در اختیار ندارد.
وی با تاکید بر اینکه حفاظت و حراست نیازمند در اختیار داشتن نیرو و امکانات در سطح گسترده است، گفت: در کل استان تنها 2 دستگاه خودرو و در برخی شهرستان‌ها تنها یک نیروی یگان حفاظت مستقر است که با توجه به تعداد بی شمار منابع میراثی عملاً امکان نظارت و حراست در برابر انبوه میراث خواران وجود ندارد.
او با بیان اینکه تنها تعداد محدودی از سایت‌ها و عرصه‌های میراثی استان به صورت شبانه روزی حراست می‌شود، افزود: در حال حاضر فقط سایت موزه گوهر تپه، محوطه تاریخی وستمین ، عباس آباد، قلعه کش، محوطه باستانی جویبار، بندپی غربی بابل و محمود آباد به صورت مستمر نگهبانی می‌شوند.
بهره مندی از نیروهای بومی و محل
معاون میراث فرهنگی مازندران بهره مندی از نیروهای بومی و محلی را یکی از راهکارهای جبران کمبود تجهیزات و نیروهای حفاظتی دانست و از دهیاری‌ها، فرمانداری‌ها، بسیج محلات و انجمن و سمن‌های دوستار میراث فرهنگی خواست تا برای حفاظت از آثار تاریخی استان در برابر قاچاقچیان عتیقه با مجموعه میراث فرهنگی همکاری کنند.
ایزدی تاکید کرد: مردم باید نسبت به منابع میراثی و آثار تاریخی استان مازندران دغدغه مند باشند و در این زمینه خود به چشم تیزبین میراث فرهنگی تبدیل شوند.
وی گفت: نه تنها همکاری مردم در کشفیات قاچاق میراث فرهنگی استان بسیار مؤثر و تعیین کننده است، بلکه آنان به خاطر بومی بودن قادر به شناسایی هرگونه تحرک مشکوک و تعرض به تپه‌ها، محوطه‌ها و دیگر اماکن احتمالی تاریخی هستند و می‌توانند بهترین نیرو و حامی میراث فرهنگی برای جلوگیری از تاراج میراث و هویت استان باشند.
معاون میراث فرهنگی مازندران همچنین عملکرد یگان حفاظت میراث فرهنگی، یگان‌های نیروی انتظامی و سیستم قضائی برای انجام عملیات کشف و انهدام باندهای کشف و قاچاق اشیای تاریخی و باستانی را بسیار خوب توصیف کرد و گفت: همکاری دستگاه قضائی و نیروی‌های نظامی و انتظامی تاکنون در حد عالی بوده است.
وی افزود: شماره تلفن ثابت 33391007 یگان حفاظت استان مازندران و شماره تلفن 09662 سامانه جامعه پاسخگویی و ارتباط مردمی میراث فرهنگی کشور را پل ارتباطی مردم مجموعه میراث فرهنگی عنوان کرد که به صورت شبانه روزی جواب گو مردم است.
مازندران دارای 17 موزه تاریخی - باستانی است که حدود 10 هزار قلم آثار تاریخی در آن نگهداری می‌شود.
7335/‏1654