چاپ

پیام مازند - در علم اقتصاد خلق پول فرآیندی است که طی آن نقدینگی یک کشور افزایش می‌یابد و از رشد بیش از نیاز آن به ‌عنوان عاملی برای تورم، تعبیر می‌شود.
به گزارش ایمنا، نام بانک تداعی کننده خلق پول است؛ مسئله‌ای که بسیاری از کارشناسان آن را نادرست می‌دانند تورم‌زا بودن فرآیند خلق پول است. افزایش پول در سطح جامعه منجر به افزایش تقاضا و در نتیجه گرانی و کاهش قدرت خرید مردم می‌شود؛ بنابراین اگر نقدینگی به طور مناسب در گردش باشد، به مرور زمان قدرت خرید مردم افزایش پیدا می‌کند.
دو عامل آزادی بانک‌ها در پرداخت تسهیلات و خلق پول مورد نیاز جامعه باعث خلق پول افسار گسیخته در اقتصاد کشور می‌شوند؛ این دو نوع خلق پول با یکدیگر تفاوت دارند؛ اگر خلق پول در جهت افزایش نقدینگی برای رفع نیاز یک جامعه باشد و به سمت تولید هدایت شود می‌تواند محرک اقتصاد کشور باشد.
خلق پول یعنی خلق بدهی در اقتصاد سه دیدگاه در زمینه پول وجود دارد؛ به باور گروهی پول فقط از طریق کاهش هزینه مبادله در اقتصاد اثرگذار است؛ عده‌ای دیگر می‌گویند پول می‌تواند پیشران توسعه باشد؛ برخی دیگر نیز معتقدند پول به روش فعلی و خلق پول در نظام بانکی کنونی به‌کلی مشکل دارد و توسعه و پایداری را به طور هم زمان به خطر میندازد.
با وجود اختلاف نظر در زمینه کارکرد پول در اقتصاد، تمامی کارشناسان اقتصادی در زمینه لزوم نظارت بر عملکرد شبکه بانکی و اتخاذ سیاست‌هایی به منظور هدایت پول و اعتبارات بانکی به سمت اقدامات توسعه‌ای و در واقع تخصیص بهینه منابع در اقتصاد، اتفاق نظر دارند. که در ادامه به ارائه نظرات چند صاحب‌نظر اقتصادی را در این زمینه می‌پردازیم.
رسول بخشی دستجردی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان، با بیان اینکه منفعت بانک‌ها در خلق پول است می‌گوید: بانک‌ها خلق پول می‌کنند چون مجبور به خلق پول و پرداخت بدهی‌های خود هستند.
وی تصریح می‌کند: مدل خلق پول متعارف که در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر در جریان است، مبتنی بر خلق بدهی است؛ به بیان دیگر خلق پول بانک یعنی خلق بدهی در اقتصاد.
این استاد اقتصاد خاطرنشان می‌کند: خلق پول از هیچ، قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد و از این نظر با مبانی اسلامی در تضاد است.
چراکه در این شرایط عملاً تسهیلات بانکی که از هیچ خلق می‌شود، هیچ تفاوتی با دزدی از مردم ندارد.
خلق پول اجتناب‌ناپذیر است امیر هرتمنی، استاد اقتصاد دانشگاه، در گفت‌وگو با ایمنا می‌گوید: پول وسیله‌ای است که می‌توان با آن مبادله انجام داد و خواه ناخواه توسط بانک‌های تجاری چنین وسیله‌ای خلق می‌شود؛ چون اقتصاد بدون پول قابل تصور نیست اما در صورت عدم کنترل، به‌شدت تورم‌زا است.
وی ادامه می‌دهد: آنچه به‌طور ذاتی اسکناس کاغذی نامیده می‌شود چندان مشکل‌زا نیست؛ مشکل پول‌های اعتباری است که بانک‌ها در غالب تسهیلات و وام خلق می‌کنند. و پیامدش رشد نقدینگی، خرید بیشتر و دامن زدن بر تورم است.
این استاد دانشگاه اظهار می‌کند: قطعاً نمی‌توان مانع چنین فرایندی در اقتصاد شد زیرا ساختار سیستم مالی کشور به گونه‌ای است که خود به خود خلق پول اتفاق می‌افتد؛ فقط آنچه ضرورت دارد کنترل خلق پول است به طوری که که اعتبار دهی به بانک‌ها کنترل شود تا به طور مهار نشده اقدام به خلق پول نکنند.
هرتمنی می‌گوید: علاوه بر نظارت بر بانک‌ها، عادات مردم هم در فرآیند خلق پول بسیار مؤثر است؛ هرچقدر افراد از پول مجازی استفاده بیشتری داشته باشند نیاز به خلق پول هم بیشتر است.
وی توضیح می‌دهد: در دوره‌ای که افراد، صرفاً مجبور به استفاده از پول‌های کاغذی بودند، اصول و زمانی برای پرداخت مبلغ، تعداد و شمارش آن‌ها وجود داشت اما از وقتی که اسکناس تبدیل به پول الکترونیکی شد سرعت گردش پول بیشتر شد و نیاز به خلق پول افزایش پیدا کرد و در نتیجه تورم افزایش پیدا کرد.
پول اگر به سمت تولید هدایت شود همچنین سعید یاری تحلیل‌گر اقتصادی دراین‌باره به ایمنا می‌گوید: معمولاً وظیفه بانک‌ها ارائه بخشی از دارایی‌هایشان به بانک مرکزی است و بانک مرکزی هم در برابر دریافت این دارایی اعتباری را به بانک‌ها برای تسهیلات دهی می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: زمانی که بانک تصمیم به وام دهی می‌گیرد چاره‌ای جز خلق پول ندارد؛ در مواقعی این اقدام، بیش از نیاز انجام می‌گیرد؛ بدون اینکه به این مهم توجه شود که با تزریق بیشتر نقدینگی به جامعه، قیمت‌ها افزایشی می‌شود.
این کارشناس خاطرنشان می‌کند: اما اگر این نقدینگی به جای هزینه شدن برای مخارج روزمره، منجر به افزایش تولید شود پیامدی مطلوب خواهد داشت.
یاری اظهار می‌کند: باوجود شرایط اقتصادی کشور به هر میزان پول خلق شود در جهت تولید و توسعه کشور صرف نمی‌شود.
وی تاکید می‌کند: بنابراین هدایت اعتبار از مهم‌ترین نیازهایی است که برای رشد اقتصاد وجود دارد و اگر نقدینگی موجود نظام بانکی به سمت فعالیت‌های مولد هدایت شود موجب افزایش رشد اقتصادی می‌شود. به عبارتی مهم آن است که پول خلق شده در اقتصاد به کدام سو می‌رود.
رهایی از معضلات خلق پول حجت‌الاسلام میرزایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس، با اشاره به اینکه ریال ما توان حفظ ارزش کالا و خدمات را ندارد، تصریح می‌کند: امروز بعضی از مبادلات با دلار انجام می‌گیرد، یعنی اقتصاد جمهوری اسلامی از فدرال رزرو آمریکا کنترل خواهد شد و عواقب امنیتی و اقتصادی گسترده‌ای به دنبال دارد؛ امروز برای اینکه کسی آقای خود و نوکر خود باشد باید جایگزین دلار را در کشور پدید بیاورد و آن چیزی جز طلا، نقره و فلزات گران‌بها نیست.
وی با بیان اینکه نخستین گام در خصوص حل مشکلات موجود ناشی از خلق پول استفاده از طلا در معاملات است، اظهار می‌کند: طرح دو فوریتی را به مجلس ارائه داده‌ام که با استقبال و همراهی نمایندگان نیز همراه شده است، بنا بر بند "د" قانون پولی و بانکی، مسکوکات طلا رواج قانونی ندارد و این طرح خواستار اصلاح این قانون و رواج قانونی مسکوکات طلا است.
این نماینده مجلس ادامه می‌دهد: برای به دست آوردن طلا باید مراحل گسترده و فرآیند استخراج انجام گیرد و این طور نیست که مانند ریال رئیس جمهور یک دستور بدهد و خلق پول صورت بگیرد؛ همین مسئله می‌تواند مانع مشکلات اقتصادی بسیاری که برخاسته از پول اعتباری و خلق پول است بشود و دیگر دولت‌ها نمی‌توانند از طریق خلق پول کسری بودجه خود را حل کنند.