چاپ

پیام مازند - ساری - در صعب العبورترین مناطق مازندران می توان نام و نشانی از بهورزان دید که با کمک آنان تاکنون 10 بیماری مهلک واگیر در کودکان کنترل شده است.

کاهش مرگ و میر مادران باردار در هر 100 هزار تولد کودک زنده، کنترل بیماری های واگیر و مهلک، ارتقای فرهنگ تغذیه و تحرک بدنی در روستاها، ارتقای بهداشت آب، سلامت کودکان و بهداشت مادران از جمله خدماتی است که بهورزان ارائه می کنند.
امروزه به دلیل تغییر در الگوهای جمعیتی و شیوع بیماری‌های غیرواگیر نیز بهورزان اغلب روی سلامت میان‌سالان و سالمندان بیش‌تر متمرکز شده‌اند. در گروه نوجوانان نیز نوجوانان شش تا 18 سال را در چهار مقطع (اول، سوم و هفتم ابتدایی و دهم متوسطه) ارزیابی می‌کنند؛ همچنین با کمک بهورزان حدود 10 بیماری مهلک واگیر را از طریق واکسیناسیون کودکان کنترل شده است.
به رغم خدمات فراوان بهورزان، این قشر با مشکلات عمده ای مواجه هستند، از جمله این‌که حقوقشان متناسب با حجم کارشان نیست و همچنین ازلحاظ شغلی امکان ادامه تحصیل یا ارتقای شغلی ندارند که این موارد مستلزم توجه مسئولان و بازنگری‌هایی در این خصوص است.
در استان مازندران هم‌اکنون بهورزان در صعب‌العبورترین و دوردست‌ترین مناطق استان ازجمله سنه‌کوه میان درود، دونا، مرکز اوز شهرستان نور، کلایه ولج در مرکز اشکور رامسر، نشل در مرکز بایجان آمل، نیالا از مناطق کوهستانی و صعب‌العبور گلوگاه و بادابسر در مرکز چناربن هزارجریب نکا و... خدمات خود را به مردم ارائه می‌دهند.

در همین ارتباط معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران درباره میزان تأثیرگذاری بهورزان در سلامت جامعه روستایی گفت: بسیاری از بیماری‌های شایع مثل اسهال و استفراغ و ذات‌الریه که درگذشته باعث مرگ بسیاری از کودکان می‌شد، درحال‌حاضر بسیار کاهش‌یافته تا جایی که حتی در برخی روستاها این آمار به صفر رسیده است.
بسیاری از بیماری‌های شایع مثل اسهال و استفراغ و ذات‌الریه که درگذشته باعث مرگ بسیاری از کودکان می‌شد، درحال‌حاضر بسیار کاهش‌یافته است
حسین رنجبران به خبرنگار مهر می گوید: بیماری‌های امروزی عمدتاً انواع بیماری‌های غیر واگیردار و در حوزه بیماری‌های متابولیک یا حوادث است و بیماری‌های عفونی که تا پیش از احداث خانه‌های بهداشتی شایع بود، برخی از بیماری‌ها حذف و تعداد بسیاری تحت کنترل درآمده‌اند؛ چون بهداشت آب و همچنین بهداشت فردی روستاییان به کمک بهورزان ارتقاء پیداکرده و با مراقبت‌های بهداشتی و درمانی اولیه و درمان‌های ساده، این‌گونه بیماری‌ها کنترل‌شده است.
وی ادامه داد: بهورزان همچنین در آموزش مادران باردار و شیرده بسیار مؤثر بوده‌اند؛ در بحث تغذیه با شیر مادر بسیار خوب عمل کرده‌اند و به همین دلیل مرگ‌ومیر کودکان زیر پنج سال بسیار کم شده است. همچنین مرگ مادران باردار در روستاها نیز به‌ندرت اتفاق می‌افتد؛ به‌طوری‌که زمانی در کشور به‌ازای هر 100 هزار تولد زنده 140 مادر باردار فوت می‌کرد، اما الان در استان مازندران این میزان به 27.3 در 100 هزار تولد زنده رسیده است که این تغییرات عمدتاً به دلیل حضور بهورزان در روستاها، ایجاد دسترسی و ارائه خدمات اولیه بهداشتی بوده است.
رئیس مرکز بهداشت استان مازندران در ادامه افزود: از دیگر خدماتی که بهورزان به مردم ارائه می‌دهند، می‌توان به حضور دائمی آن‌ها در روستا اشاره کرد که در خارج از ساعات اداری نیز حضور دارند و به دلیل حضورشان و بومی بودنشان با مشکلات مردم بیش‌تر آشنا هستند و به‌اصطلاح اثربخشی لازم را دارند. علائم خطر به بهورزان آموزش داده شد تا در صورت حضور نداشتن پزشک، اقدامات لازم را به‌موقع انجام بدهند.
وی می گوید: خدمات بهورزان از حیطه بیماری‌های واگیردار خارج‌شده و به وادی بیماری‌های غیر واگیرداری همچون دیابت و فشارخون گسترده شده است؛ بنابراین بهورزان با آموزش‌های لازم و توانمندی‌هایی که دارند و همچنین با ابزارهایی که در خانه‌های بهداشت وجود دارد، مثل «گلوکومتر، فشارسنج، ترازو، قدسنج و...»، بسته‌های آموزشی، توده بدنی اشخاص را مشخص می‌کنند، برنامه‌های ورزشی در روستاها اجرا می‌کنند و مشارکت را ترویج می‌دهند و به‌مرور زمان باعث می‌شوند که در روستاها علاوه بر ارتقای فرهنگ غذای سالم، فرهنگ تحرک بدنی نیز ارتقاء پیدا کند.

رنجبران تصریح کرد: با توجه به این‌که بهورزان از مردم بومی منطقه هستند، درنتیجه تمام آموزش‌های ما را بومی‌سازی می‌کنند؛ به‌طوری‌که برای مثال بهورزان در توسعه روستایی هم مداخله می‌کنند؛ یعنی شاهدیم که حتی بهورزان در شوراهای روستاها نیز عضوند چون افرادی هستند که در روستاها تأثیر زیادی می‌گذارند و همین توانمندی بهورزان باعث شده که بسیاری از مشکلات شایع که ناشی از سبک زندگی است، برطرف شود؛ مثلاً در میان بانوان روستایی کم‌تحرکی‌هایی مشاهده می‌شود؛ به همین دلیل بهورزان برخی برنامه‌های ورزشی همچون پیاده‌روی را به‌صورت همگانی در روستاها برگزار می‌کنند، همچنین در بحث الگوی تغذیه نقش بهورزان بسیار پررنگ است؛ به‌طوری‌که درباره مصرف مواد قندی و نمک که غالباً بیش‌ازاندازه است، آموزش‌هایی به خانواده‌ها ارائه می‌دهند و میزان مصرف آن را به حد نرمال می‌رسانند.
بهورزان ما در حذف دخانیات در جامعه روستایی نیز اخیراً نقش بسیار قابل‌توجه ای ایفا کرده‌اند به‌طوری‌که برخی روستاها با همکاری بهورزان عاری از دخانیات شده و روستای سالمی ایجاد کرده‌اند
وی ادامه داد: بهورزان ما در حذف دخانیات در جامعه روستایی نیز اخیراً نقش بسیار قابل‌توجه ای ایفا کرده‌اند به‌طوری‌که برخی روستاها با همکاری بهورزان عاری از دخانیات شده و روستای سالمی ایجاد کرده‌اند. درواقع همه این فعالیت‌ها تحت عنوان برنامه‌های مشارکتی اجرا می‌شود، یعنی بهورزان کمپین‌هایی مانند کمپین حذف دخانیات و کمپین اصلاح سبک تغذیه را برگزار و سبک زندگی مردم روستا را اصلاح می‌کنند که این تغییرات عمدتاً باعث پیشگیری یا کاهش بیماری‌های شایعی مانند دیابت، فشارخون و بیماری تنفسی و حتی برخی از سرطان‌ها شده است.
رنجبران با اشاره به این موضوع که در استان مازندران یک‌هزار 137 خانه بهداشت وجود دارد، تصریح کرد: درحال‌حاضر حدود دو هزار نفر بهورز در استان مازندران فعالیت می‌کنند که عمدتاً خانم هستند. درواقع به‌ازای هر 500 نفر جمعیت ساکن در روستا، یک بهورز خانم وجود دارد و درصورتی‌که جمعیت بیش از 800 نفر باشد، یک بهورز آقا نیز استخدام می‌شود که علاوه بر روستاهای دارای خانه بهداشت، روستاهای کوچک اطراف را نیز پوشش می‌دهند.
رئیس مرکز بهداشت استان مازندران درباره مشکلات و چالش‌های عمده بهورزان گفت: بهورزان با مشکلات و چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند؛ برای مثال یکی از مشکلات بهورزان ماهیت شغلشان است که موظفند به‌صورت ثابت سالیان سال و تا زمان بازنشستگی در روستا حضورداشته باشند؛ همچنین نوع شغلشان به‌گونه‌ای است که ارتقای درجه و جایگاه ندارند؛ مثلاً یک فرد 30 سال تحت عنوان بهورز باقی می‌ماند، از سوی دیگر در برخی روستاها که به دلیل مهاجرت، مدرسه روستا تعطیل‌شده، تحصیل فرزندان بهورزان دچار مشکل شده و بهورز به‌ناچار فرزندان خود را برای ادامه تحصیل باید به شهر بفرستد و خودش در روستاها باقی بماند که این اقدام نگرانی‌ها و دغدغه‌های بهورز را به همراه دارد.
رنجبران تأکید کرد: بحث حقوق بهورزان چالش بعدی آن‌هاست چراکه حقوق این افراد اصولاً به‌نوبت فعالیت‌های جدیدی که برایشان تعریف‌شده، قابل‌توجه نیست، درواقع بهورزان همه نوع خدماتی ارائه می‌دهند و در هر خدمتی که قرار باشد در نظام سلامت کشور جامعیت پیدا کند، بهورز یکی از اجراکننده‌هاست.
فرسودگی شغلی در کمین بهورزان
وی ادامه داد: همچنین بهورزان اغلب به ارتقای تحصیلی تمایل دارند؛ اما در این مورد محدودیت دارند و با همان میزان تحصیل که در ابتدا جذب‌شده‌اند، با همان نیز باید بازنشسته شوند؛ درغیراین‌صورت احتمال دارد شغلشان را از دست بدهند. استرس ناشی از ابلاغ فعالیت‌های متنوع و جدید، زمان‌بربودن برخی خدمات، مشاهده توسعه شغلی در دیگر رده‌های شغلی در مقابل عدم امکان رشد و توسعه در شغل بهورزی، عدم تناسب موضوعات جدید حوزه سلامت با سطح تحصیلی پایه و سطح ادراکی بهورزان، نادیده گرفتن نظرات بهورزان در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های سلامت روستایی و برنامه‌های بهداشتی و کار در یک محیط ثابت کاری ازجمله علل فرسودگی شغلی بهورزان به شمار می‌آید.
رنجبران تأکید کرد: طی سال‌های اخیر نیازهای جدیدی تحت عنوان نیازهای اجتماعی سلامت مطرح‌شده است که انتظار داریم بهورزان در این مباحث هم وارد شوند؛ مباحثی همچون اعتیاد، خشونت، طلاق، ازدواج و ارتباطات اجتماعی و... که بهورزان می‌توانند با گذراندن آموزش‌های جدیدتر و استفاده از روش‌های نوین در روستاها در حل این معضلات کارآمدتر عمل کنند،؛ همچنین امیدواریم تمهیداتی اندیشیده شود تا منافعی برای بهورزان ایجاد شود.
همچنین مهرانه کاظمیان، کارشناس ارشد دانشگاه علوم پزشکی مازندران، هم در مورد بهورزان می گوید: به باور من بهورز فردی عاشق خدمت به همنوع است که با عشق فراوان برای ارتقای سلامت اجتماعی در روستا و مناطق کم‌تراوا و برای روستاییان و عشایر تلاش جهادی می‌کند. درواقع فردی که روستا را برای محل خدمت خود انتخاب کرده، گفتمان مهرورزی و فرهنگ بومی را خوب می‌داند و در این زمینه خدمات متنوعی ارائه می‌کند.

کاظمیان همچنین مازندران را درزمینهٔ ارائه خدمات به مناطق روستایی و عشایری از استان‌های پیشرو در کشور دانست و افزود: طیف بهورزان در ارتباطی توأم با صمیمیت و باورپذیری توانسته‌اند میزان مرگ‌ومیر مادران را به علت عوارض حاملگی و زایمان به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند و این دستاورد عظیم به معنای جلوگیری از کاهش مرگ مادران عشایری و روستایی است.
وی همچنین نقش بهورزان را در آرامش خاطر روستانشینان محوری خواند و گفت: جایگاه و ارزشمندی خدمات بهورزان بر همگان هویداست و زمانی این خدمات نمایان می‌شود که در نقاط دوردست مناطق عشایری کشور با ارائه خدمات بهداشتی لازم به روستاییان و عشایر از بروز انواع بیماری در جامعه پیشگیری می‌کنند. بهورزان نه‌تنها موجب ارتقای سلامت جسمانی روستاییان و عشایر می‌شوند، بلکه اثرات آن کمک به‌سلامت جامعه شهری نیز ماست.
بر اساس گزارش سال 2008 سازمان جهانی بهداشت، بهورزان فعال در خانه‌های بهداشت عامل اصلی کاهش مرگ‌ومیر و افزایش امید به زندگی در روستاها هستند و نقش آنان روزبه‌روز آشکارتر می‌شود.
بهورزان با نگاه پیشگیری از بیماری‌ها آموزش می‌بینند و اگر امروزه شاهد ریشه‌کن شدن بیماری‌هایی همچون فلج اطفال، کاهش مرگ‌ومیر کودکان و مادران و انواع بیماری‌های واگیردار در کشور هستیم، نتیجه تلاش و اخلاص بهورزان است و باید به آنان توجه بیشتری شود.