بزرگنمايي:

پیام مازند- خاموشی‌های پیاپی که چند روز نخست هفته پیش در سراسر کشور انتقادهای اقشار مختلف مردم را به دنبال داشت، موضوعی سراسری بوده است که برای کنترل آن برنامه‌هایی در نظر گرفته شده تا کشور با کمترین آسیب ممکن از این وضعیت عبور کند. این خاموشی‌ها در روزهای 14 و 15 تیر به اوج رسید و بسیاری از مشترکان در استان‌هایی مانند مازندران، گیلان و گلستان شاهد تحمل قطعی برق‌ مازاد بر برنامه‌های اعلام شده بودند. حتی در برخی مناطق ساعات قطعی برق به بیش از چهار ساعت نیز رسیده بود.

از سوی دیگر برخی شهروندان نیز این پرسش را مطرح می‌کنند که وقتی توان تولید برق در مازندران بیشتر از مصرف آن است، چرا باید شاهد قطعی برق باشند؟ نیروگاه نکا به تنهایی توان تولید 2 هزار و 214 مگاوات برق را دارد ، اما روز سه‌شنبه 15 تیر با خاموشی‌های متعدد و گسترده ، پیک مصرف مازندران یکهزار و 775 مگاوات بود. این در حالی است که مازندران در سال‌های گذشته پیشینه مصرف بیشتر را نیز داشت.

به گفته مسئولان ، دلیل اصلی این موضوع برنامه‌ریزی سراسری برای تأمین پایداری شبکه برق در کشور است و نمی‌توان به این موضوع با نگاهی استانی پرداخت ، چرا که برنامه‌ریزی‌های اعمال خاموشی از مرکز در نظر گرفته می‌شود و شرکت‌های توزیع در سایر نقاط کشور موظف به برنامه‌ریزی برای اعمال خاموشی زمان‌بندی شده بر اساس مقدار سهمیه در نظر گرفته شده برای هر استان هستند.

فشار خاموشی‌ها به مشترکان خانگی 

با این حال هرچند که این خاموشی‌ها سراسری است، برای بسیاری از مشترکان بویژه در مازندران به دلیل طولانی بودن ساعات خاموشی و گستره زیادی که مشمول قطعی برق می‌شود ، پرسش‌هایی را نیز ایجاد می‌کند. مثلا این که چرا قطعی برق مصارف خانگی در مازندران نسبت به استانی مانند سمنان کمتر به نظر می‌رسد و خاموشی‌ها برای ساکنان این استان همسایه یا برخی استان‌های دیگر کمتر اعمال می‌شود؟

این پرسش حتی بین مشترکان صنعتی مازندران نیز مطرح می‌شود. زمستان 1399 که خاموشی‌های سراسری برای نخستین بار در ماه‌های سرد سال گریبان مشترکان را گرفت، صنایع زیادی در مازندران دچار زیان شدند و همان زمان این پرسش مطرح شد که چرا تمام واحدهای صنعتی مازندران در هنگام کمبود برق با چالش مواجه می‌شوند و حتی با وجود قطع برق صنایع استان باز هم باید برق مشترکان خانگی قطع شود؟

برخی شهروندان این پرسش را مطرح می‌کنند که وقتی توان تولید برق در مازندران بیشتر از مصرف آن است، چرا باید شاهد این میزان قطعی برق باشند؟

 پاسخ به این پرسش در یک جمله «سهم ناچیز مازندران از واحدهای صنعتی بزرگ» خلاصه می شود ؛ موضوعی که سبب می‌شود در شرایط اینچنینی فشار عمده ناشی از قطعی برق به مشترکان خانگی وارد شود. در حالی که طبق مصوبات موجود برای مدیریت مصرف برق در شرایط اضطرار اولویت‌ها در قطع برق به ترتیب با صنایع بزرگ، صنایع کوچک، مصارف کشاورزی، واحدهای تجاری و در آخرین مرحله مشترکان خانگی است.

برای تشریح همان یک جمله که چند خط بالاتر به عنوان پاسخ به پرسش مطرح شده در این گزارش بیان شد، نیاز است که ارقامی مانند سهم مشترکان خانگی و صنعتی از مصرف برق در استان را مرور کنیم. به گفته سرپرست شرکت توزیع برق مازندران هفت دهم (0.7) درصد مصرف برق در مازندران مربوط به مشترکان خانگی است. یعنی واحدهای صنعتی مازندران در شرایط عادی کمتر از یک درصد برق این استان را مصرف می‌کنند.

سید کاظم حسینی کارنامی اظهار می‌کند : حدود 75 درصد برق توزیعی در مازندران برای بخش خانگی مصرف می‌شود و صنایع سهم بسیار اندکی از مصرف برق در این استان دارند. در چنین شرایطی وقتی برای همه استان‌ها سهمیه خاموشی به منظور مدیریت مصرف در نظر گرفته می‌شود، در استانی مانند مازندران بسیار زودتر از سایر استان‌ها قطعی برق به مشترکان خانگی می‌رسد و بیشتر هم آن‌ها را درگیر می‌کند.

خاموشی پیش از پیک مصرف

وی تصریح می‌کند: میزان مصرف برق در مازندران هنگام پیک مصرف بین 2 هزار تا 2 هزار و 200 مگاوات است ؛ یعنی در روزهایی مانند 14 یا 15 تیر امسال در مازندران حدود 2 هزار تا 2 هزار و 200 مگاوات برق مصرف می‌شد ، اما به دلیل کمبود برق در کشور به ما اعلام کردند که سقف مصرف مجاز برای استان یکهزار و 450 مگاوات است. یعنی با توجه به پیک عادی مصرف در این زمان از سال برای مازندران، دست‌کم حدود 600 تا 700 مگاوات باید مدیریت مصرف با اعمال خاموشی‌ها را انجام دهیم. البته بر اساس اولویت ابتدا برق صنایع، جایگاه‌های سوخت، مصارف کشاورزی و واحدهای تجاری قطع می‌شود و در نهایت خاموشی برای مشترکان خانگی اعمال می‌شود.

 این مسئول می‌افزاید: مشکل مهم ما در مازندران اینجاست که در نظر گرفتن 600 تا 700 مگاوات خاموشی برای این استان رقم بسیار بزرگی است. اوج مصرف برق مازندران در زمستان تقریبا حدود همین رقم و بین 700 تا 800 مگاوات است. با این حساب سهمیه خاموشی که برای مازندران در نظر گرفته می‌شود قابل توجه و بالاست.

ضعف در استقرار صنایع بزرگ

 البته سقف مصرف در شرایط پرباری برای همه استان‌ها در نظر گرفته می‌شود و حتی برای برخی استان‌ها ممکن است میزان صرفه‌جویی اجباری بیشتر از استانی مانند مازندران باشد، اما مشترکان خانگی آن استان‌ها با مشکل کمتری مواجه می‌شوند.

حسینی کارنامی می‌گوید: دلیل این که به مشترکان خانگی مازندران بیشتر فشار می‌آید این است که در استقرار صنایع بزرگ برای این استان ضعیف عمل شد. کل صنایع مازندران اگر تمام‌وقت و با تمام ظرفیت کار کنند بین 180 تا 200 مگاوات برق مصرف خواهند کرد.

وی خاطرنشان می‌کند: با توجه به مصرف نهایتا 200 مگاواتی صنایع مازندران، وقتی به 600 تا 700 مگاوات خاموشی نیاز داشته باشیم نمی‌توانیم روی سهم صنایع مازندران حساب کنیم. چون حداکثر مصرف آن‌ها 200 مگاوات است و ما ناچار می‌شویم حدود 500 مگاوات خاموشی دیگر را در مشترکان خانگی اعمال کنیم. البته این رقم ممکن است در برخی روزها مانند دوشنبه 14 تیر که یکهزار مگاوات خاموشی در مازندران اعمال شد بیشتر باشد.

تا اینجای کار مشخص شد که فشار خاموشی‌های برق بر مازندران زیاد است، اما همان طور که گفته شد برای بعضی‌ها این پرسش پیش می‌آید که چرا در استان‌هایی مانند اصفهان یا سمنان قطعی برق کمتر است؟

سرپرست شرکت توزیع برق مازندران می‌گوید: در استانی مانند اصفهان یک مجتمع فولاد بین 2 هزار تا 2 هزار و 400 مگاوات برق مصرف می‌کند ؛ یعنی به تنهایی از پیک مصرف مازندران هم بیشتر مصرف دارد. وقتی قرار باشد مدیریت مصرف در دوران پیک را اجرا کنند، سراغ مصارف خانگی نمی‌روند. کافی است هزار مگاوات از چنین واحدی کم ‌کنند ، اما با توجه به این که 75 درصد از مشترکان ما خانگی هستند ما ناچاریم به مشترکان خانگی خاموشی دهیم.

موضوع استقرار صنایع در مازندران که طی چند دهه اخیر بارها موضوع مورد مناقشه بین کارشناسان و مسئولان این استان و دولت‌ها بود در صورت رعایت اصول منطبق با محیط زیست منطقه می‌تواند علاوه بر مزایایی مانند اشتغال‌زایی و گردش اقتصادی، در چنین شرایطی با سهم‌بری بیشتر از مدیریت مصرف نیز به کمک مردم بیاید.

فشار همزمان به صنایع 

حتی صنایع کوچک و متوسط نیز در چنین شرایطی کمتر آسیب می‌بینند و بار اصلی مدیریت مصرف بر دوش واحدهای صنعتی بزرگ است. ضمن این که فشار بر سایر اولویت‌های خاموشی مانند زیرساخت‌های خدماتی، بخش کشاورزی و واحدهای تجاری نیز کمتر خواهد شد و عملا اقتصاد آن منطقه از خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده کمتر آسیب می‌بیند.

با توجه به سهم ناچیز صنایع مازندران از برق مصرفی این استان ، طبیعتا هر زمان که چالشی در تأمین برق ایجاد شود، تقریبا صد در صد صنایع استان با چالش مواجه می‌شوند. این در حالی است که در بسیاری از استان‌ها سهم خاموشی در نظر گرفته شده به 30 درصد برق مصرفی صنایع نیز نمی‌رسد.

حسینعلی قوانلو رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: در استانی مانند یزد که مثل مازندران 2 هزار مگاوات برق مصرف می‌کند، یکهزار و 300 مگاوات به بخش صنعت ارتباط دارد و اگر برای مثال 200 مگاوات خاموشی به این استان داده شود، کمتر از 20 درصد صنایع آن استان با چالش مواجه می‌شوند و چالش چندان زیادی برای صنایع آن استان ایجاد نمی‌شود ، در حالی که در استان‌هایی مانند مازندران، گیلان و گلستان شرایط کاملا متفاوت است و صنایع آسیب زیادی می‌بینند.

خاموشی سه هفته‌ای واحدهای سیمان و فولاد

البته سرپرست شرکت توزیع برق مازندران از اقدامی برای حل این مشکل و کمتر شدن فشار بر استان‌هایی مانند مازندران خبر می‌دهد و می‌گوید: روز سه‌شنبه 15 تیر طرحی ابلاغ شد که بر اساس آن واحدهای صنعتی گروه فولاد و سیمان که بیش از سه مگاوات برق مصرف می‌کنند در کل کشور به مدت سه هفته مجاز به مصرف 10 درصد از برق مصرفی‌شان در شرایط عادی هستند و در صورت بیشتر شدن مصرف ، برق آن‌ها قطع خواهد شد. در صورت اجرا شدن این طرح شرایط برای استانی مانند مازندران که سهم کمتری از این صنایع دارد بهتر خواهد شد و از میزان خاموشی‌هایی که به بخش خانگی مازندران می‌دهیم کم می‌شود.

حسینی کارنامی خاطرنشان می‌کند: ما در مازندران دو کارخانه سیمان داریم که زیر پوشش شرکت برق منطقه‌ای و مجزا از شبکه شرکت توزیع برق استان هستند. سه کارخانه فولاد نیز داریم که مجموع برق مصرفی‌شان 15 مگاوات است و عملا سهم چندانی از مصرف برق استان ندارند ، اما در استان‌های صنعتی تعداد این واحدها بیشتر است.

سرپرست شرکت توزیع برق مازندران: در صورت اجرا شدن طرح تسهیلات و تعمیرات صنایع سیمان و فولاد کشور، شرایط برای استانی مانند مازندران که سهم کمتری از صنایع دارد بهتر خواهد شد و از میزان خاموشی‌هایی که به بخش خانگی مازندران می‌دهیم کم می‌شود.

وی تصریح می‌کند: در صورتی که این طرح اجرا شود، با صرفه‌جویی سه هفته‌ای در این واحدها، از فشار بر مشترکان خانگی استان‌هایی مانند مازندران، گیلان و گلستان کاسته می‌شود. مگر این که فرکانس برق در کشور دچار مشکل شود و از مرکز برای کنترل پایداری شبکه خاموشی‌هایی اعمال کنند. سرپرست شرکت توزیع برق مازندران می گوید : بعضی از خاموشی‌ها توسط رله‌های فرکانسی به صورت خودکار انجام می‌شود و در اختیار توزیع برق استان نیست. 9 پست زیر مجموعه این شرکت نیز از تهران مدیریت می‌شود و زمانی که افت فرکانس داشته باشیم برای جلوگیری از خاموشی گسترده به صورت موقت از مدار خارج می‌شود. البته در مازندران 39 فیدر داریم که برق بیمارستان‌ها را تزریق می‌کنند و به هیچ وجه قطع نمی‌شوند. شائبه‌ای هم بین مردم هست که چرا برق برخی مناطق نمی‌رود. دلیل آن تغذیه شدن آن مناطق از همین فیدرهاست.

با محاسبه‌ای عادی می‌توان دریافت که مازندران با وجود مولد بودن در حوزه برق و مشترکان خانگی این استان که بیش از 75 درصد برق استان را مصرف می‌کنند، به نوعی فشار ناشی از افزایش مصرف برق در سایر نقاط کشور را این روزها تحمل می‌کنند؛ روندی که حتی با وجود برتر بودن این استان در کشاورزی در بخش مصارف کشاورزی نیز دیده می‌شود.

مصرف برق چاه‌های کویری

سرپرست شرکت توزیع برق مازندران در تشریح دلایل افزایش مصرف برق در کشور طی تابستان امسال نسبت به سال گذشته می‌گوید: خشکسالی و کم‌بارشی سبب شده علاوه بر این که توان تولید نیروگاه‌های برق‌آبی ما از 12 تا 14 هزار مگاوات در سال 1399 به پنج تا 6 هزار مگاوات در سال جاری برسد، میزان مصرف برق در بخش کشاورزی را نیز افزایش داده است. یعنی از یک سو با کاهش حدود هفت هزار مگاواتی برق به دلیل کم‌بارشی مواجه شدیم و از سوی دیگر مصرف برق کشاورزی با فعال‌تر شدن و زودتر وارد مدار شدن چاه‌های کشاورزی در کشور افزایش یافت.

با این اظهارات در نگاه نخست توجه به سمت فعالیت چاه‌های آب در مازندران به عنوان قطب کشاورزی معطوف می‌شود ، اما مازندران حتی در این بخش نیز سهم و تأثیر چندانی از مصرف برق ندارد. طبق آمارها حدود پنج درصد برق مصرفی در مازندران صرف امور کشاورزی می‌شود.

حسینی کارنامی می‌گوید: امسال با توجه به گرمای زودرس ، چاه‌های کشاورزی زودتر وارد مدار شدند. البته برای مازندران این موضوع چندان قابل توجه نیست. چون چاه‌ها عمدتا تک‌فاز یا نهایتا سه فاز هستند ، اما در استانی مانند فارس یا مناطق کویری کشور چاه‌ها معمولا بین 700 کیلووات تا 1.5 مگاوات مصرف دارند. این چاه‌ها امسال به دلیل کم‌آبی از میانه‌های فروردین وارد مدار شدند و به دلیل کم‌آبی بیشتر فعال هستند و طبیعتا در افزایش مصرف برق کشور تاثیر دارند.

البته اگر قرار باشد به دلایل افزایش مصرف اشاره شود باید به مسائلی مانند افزایش دمای هوا در کشور، رشد فعالیت دستگاه‌های استخراج رمزارز نسبت به سال قبل و افزایش تعداد مشترکان نیز اشاره کرد.

سرپرست شرکت توزیع برق مازندران خاطرنشان می‌کند: میانگین دمای هوای کشور نسبت به سال قبل حدود چهار درجه افزایش یافت. به ازای هر یک درجه افزایش دما حدود یک‌هزار مگاوات مصرف برق افزایش می‌یابد.

طرح ارائه شده برای رساندن مصرف برق صنایع سیمان و فولاد به 10 درصد دیماند مصرفی به مدت دو تا سه هفته که با عنوان طرح تسهیلات و تعمیرات ابلاغ شده می‌تواند تا حد زیادی فشار را از مشترکان خانگی استان‌هایی مانند مازندران کم کند، اما به نظر می‌رسد برای دوره درازمدت و آینده لازم است در اعمال خاموشی‌های سراسری برای استان‌هایی مانند مازندران که سهم مصرف برق مشترکان آن‌ها به دلیل صنعتی نبودن بسیار بیشتر از استان‌های بزرگ و صنعتی است تصمیم‌گیری‌های جدیدی انجام شود.