پیام مازند - ساری – ایرنا – انفجار بدون مجوز در معادن شن و ماسه سوادکوه و مجاورت زیستگاه گونه‌های نادر جانوری البرز مرکزی که آسیب‌های زیادی در محیط زیست منطقه ایجاد می‌کند به گفته برخی اهالی و شاهدان به صورت مستمر انجام می‌شود و بهره‌برداران معادن هم به دلایل و پشتوانه‌های مختلف باکی از اعمال قانون ندارند.

به گزارش ایرنا، انتشار فیلمی طی ساعات گذشته توسط تعدادی از فعالان محیط زیست مازندران در فضای مجازی از انفجار کوه برای برداشت شن و ماسه توجه کاربران علاقه‌مند به محیط زیست را به خود جلب کرده‌ است.
در این فیلم انفجاری تقریبا مهیب دیده می شود که با بستن جاده‌ای فرعی در سوادکوه، روی یک کوه در کنار جاده انجام می‌شود و پس از آن توده‌ای عظیم از گرد و غبار جاده را فرا می‌گیرد.
این فیلم به طور اتفاقی هنگام وقوع انفجار توسط نیروهای محیطبانی سوادکوه و چند فعال محیط زیست گرفته شد که در حال عبور از این مسیر برای گشت‌زنی در ارتفاعات منطقه بودند و هم‌زمان با انفجار به محل رسیدند و با توده عظیم گرد و خاک مواجه شدند.
سهیل اولادزاد فعال محیط زیست یکی از افراد حاضر در این موقعیت بود. او در صفحه شخصی خود با انتشار ویدئویی از انفجار نوشته است: «...انفجار در معادن روباز، آن هم در نزدیکی چندین روستا، چسبیده به جاده و رودخانه، در یک زیستگاه فوق‌العاده مستعد نیازمند مجوز است. حتی در فقدان تمام آن آیتم‌ها هم نیازمند مجوز است. اما معدن‌داران از هیچ چیز باکی ندارند. جاده را با کامیون می‌بندند و در روز روشن انفجاری در این حد ایجاد می‌کنند. مسئول انفجار به ما که در صحنه بودیم گفت: هفته‌ای یکی دو بار این کار را بر حسب نیاز انجام می‌دهند. از محیط زیست هیچ مجوزی ندارند. رئیس منابع طبیعی هم در مصاحبه‌ای قبل‌تر گفته بود این کار انجام نمی‌شود. یک کوه منفجر شد، بر حسب نیاز باز هم منفجر می‌شود. چیزی از طبیعت‌مان جز تلی خاک زیر و رو شده باقی نمانده...»
آسیب‌ فعالیت‌های معدنی و جریمه‌های بی‌تاثیر
فعالیت‌های معدنی در مازندران عمدتا طی سال‌های اخیر بحث‌برانگیز و واکنش‌زا بودند. برداشت بی‌رویه شن و ماسه از معادن در مناطقی مانند سوادکوه و هراز سبب شده که بخشی از زیستگاه‌های این مناطق به طور کامل به خطر بیفتد. حتی برخی فعالان محیط زیست و مسئولان بارها طی سال‌های اخیر هشدار داده‌اند که این روند مستمر برداشت‌ها می‌تواند منطقه‌ای مانند دره هراز را به کانون ریزگردها تبدیل کند.
آسیب‌های ساختاری فعالیت‌های معدنی و انفجارها بر ساختار زمین‌شناختی منطقه و حتی سفره‌ها و مسیرهای زیرزمینی آب را هم باید به این چالش‌ها افزود. اگر هم منطقه به مناطق مسکونی نزدیک باشد یا در همسایگی آن زیستگاه گونه‌های جانوری قرار گرفته باشد هم اهمیت ماجرا بیشتر می‌شود.

عرفان غفوری یکی دیگر از فعالان محیط زیست حاضر در محل این انفجار است که یکی از فیلم‌های منتشر شده در فضای مجازی توسط او ثبت شده است. این عکاس و فعال محیط زیست به خبرنگار ایرنا می‌گوید: همراه با محیطبانان در حال رفتن به زیستگاه‌های حیات وحش در بالادست همین منطقه بودیم که از دور با توده‌ای عظیم از گرد و غبار مواجه شدیم. جلوتر که رفتیم دیدیم راه را با یک کامیون بسته‌اند تا انفجار انجام شود و بعد برای برداشت خاک و سنگ و واریزه کوهی اقدام کنند.
وی می‌افزاید: حجم گرد و غبار به حدی زیاد بود که تا چند صد متر را گرفته بود. من و یکی از دوستانم که پشت ماشین محیطبانی بودیم به طور کامل روی صورت و سر و لباس‌مان یک لایه خاک نشسته بود. افراد حاضر در منطقه می‌گویند تقریبا هر هفته این اتفاق می‌افتد. معدن‌داران هم ترسی از جریمه شدن ندارند. چون جریمه‌ها در حدی نیست که برای‌شان اهمیت داشته باشد. درآمدی که از این معادن دارند آنقدر زیاد است که ترسی از جریمه شدن نداشته باشند.
بی‌توجهی به آیین‌نامه‌های انفجار در معادن
طبیعتا این نخستین انفجاری نیست که در معادن روباز مازندران رخ می‌دهد و آخرین هم نخواهد بود. در واقع انفجار یکی از بخش‌های مرسوم و اصلی فعالیت معدنی محسوب می‌شود و به همین دلیل نیز مقررات و آیین‌نامه‌هایی برای انجام انفجار در فعالیت‌های معدنی تعیین شده که در آن همه جوانب محیط زیستی، فیزیکی، اجتماعی، امنیتی و محاسبات ارتعاش و امواج انفجار در نظر گرفته شده است.
مقررات فنی مواد منفجره و آتش‌باری در معادن یکی از همین آیین‌نامه‌هاست که مروری گذرا بر آن نشان می‌دهد در 10 فصل به همه پیش‌نیازهای انجام یک انفجار معدنی اشاره شده و حتی مسائلی مانند لرزش هوا، پرتاب سنگ، پوشش محافظ، مدار انفجار، مقدار و ترکیب مواد منفجره و ده‌ها معیار دیگر توجه شده است. اما به نظر می‌رسد در معادن مازندران که عمدتا نزدیک به مناطق مسکونی هستند نظارت چندانی بر این مقررات وجود ندارد. چرا که چنین انفجاری بدون اطلاع قبلی نیروهای حفاظت محیط زیست انجام شده است. مسأله‌ای که شاید ریشه در ضعف قوانین هم داشته باشد.
موازی‌کاری ضد محیط زیستی
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سوادکوه وجود برخی فرآیندهای عجیب در صدور مجوز برای معادن را یکی از چالش‌های قانونی فعالیت معدن‌ها می‌داند و می‌گوید: متأسفانه یک سری قوانین عجیب و غریب در این زمینه وجود دارد. مثلا این که برای واگذاری یک معدن و صدور مجوز فعالیت آن، از محیط زیست استعلام نمی‌شود. فقط برای صدور مجوز در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست یعنی مناطق چهارگانه از این اداره استعلام می‌کنند. در حالی که فعالیت معادن در هر نقطه‌ای باشد به طور مستقیم روی محیط زیست تاثیر می‌گذارد.
ابراهیم فلاحی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار می‌کند: این روند منجر به یک رویه بی‌نظم در فعالیت معادن شده که به محیط زیست آسیب می‌رساند. مثلا می‌بینیم که یک واحد سنگ‌شکن در سه نقطه مختلف در حال برداشت است. چرا نباید ابتدا بهره‌برداری از یک معدن تمام شود و پس از احیا و جنگل‌کاری و اجرای پوشش گیاهی آن، سراغ معدن دیگر بروند؟
وی تصریح می‌کند: متأسفانه در این فرآیند حفاظت محیط زیست از چرخه خارج شده است. یک انفجار ممکن است مسیر چشمه‌ها را تغییر دهد یا باعث فراهم شدن شرایط رانش زمین شود. این که از محیط زیست هیچ استعلامی نمی‌شود به زیان جامعه و محیط زیست است.
آسیب به محیط زیست و حیات وحش
این مسئول درباره انفجاری که در محور خطیرکوه رخ داد نیز می‌گوید: محل انفجار در محدوده مناطق تحت حفاظت ما نیست و با همان مشکلی که پیش‌تر گفتم مواجه هستیم. یعنی مجوز را از صمت می‌گیرند و فعالیت می‌کنند. اما آن‌چه که در این فیلم می‌بینیم و همکاران ما نیز در محل انفجار حضور داشتند اصلا منطقی نیست. توده زیادی از خاک ایجاد کرده و نشان می‌دهد که مواد منفجره زیادی استفاده شد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه خاطرنشان می‌کند: روز شنبه قطعا پیگیری‌هایی در این زمینه خواهیم داشت. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان نیز خواستار رسیدگی و پیگیری فوری در این زمینه شد. تلاش می‌کنیم فعلا جلوی کار را بگیریم تا به یک نتیجه درست درباره فعالیت‌ معدن و انفجارها برسیم. دست‌کم باید حجم مواد منفجره و شدت انفجار را کمتر کنند تا شاهد چنین وضعیتی نباشیم.
فلاحی می‌افزاید: در اطراف این منطقه جانواران ارزشمندی مانند کل و بز و برخی گونه‌های نادر حیات وحش منطقه زندگی می‌کنند. صدای انفجار می‌تواند روی همه این زیستمندان تاثیر بگذارد. انجام انفجار بدون توجه به نکات محیط زیستی و زیست‌مندان حیات وحش پیامدهای زیان‌باری دارد. مثلا انفجار در زمان بارداری حیات وحش آسیب‌زاست. مشورت با حفاظت محیط زیست می‌تواند جلوی این آسیب‌ها را بگیرد.
وی می‌افزاید: علاوه بر این مسائل مربوط به حیات وحش، این محور محل تردد ساکنان چند روستاست. گرد و غبار و صدای انفجار قطعا برای اهالی مزاحمت ایجاد می‌کند و خود انفجار نیز روی ساختار زمین‌شناختی منطقه اثرگذار است. بالادست همین نقطه یک روستا واقع شده است. اگر نتوانیم آن‌ها را مجاب کنیم که انفجار نداشته باشند دست‌کم باید حجم انفجار را پایین‌تر بیاورند.
قانون؛ اولویت حفاظت محیط زیست
این مسئول درباره این که فعالیت این واحدهای معدنی به بهانه اشتغال‌زایی حتی در صورت بروز تخلف مورد حمایت بعضی مسئولان شهرستانی و استانی قرار دارد نیز اظهار می‌کند: چنین موضوعی را دست‌کم در حوزه محیط زیست تأیید نمی‌کنم. صراحتا اعلام می‌کنم که به سفارش هیچ مسئولی در هر جایگاهی برای نادیده گرفتن اولویت‌های محیط زیست توجه نمی‌کنیم.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه تصریح می‌کند: گاهی ممکن است برخی مسئولان از ما راهکار بخواهند تا یک واحد صنعتی یا معدنی که فعالیتش متوقف شده به فعالیت برگردد. اما هیچ نوع رفتار دستوری در این زمینه را شاهد نبودیم و اگر هم با این رفتار مواجه شویم به وظیفه خود عمل می‌کنیم و توجهی به این دستورهای خلاف قانون نخواهیم داشت. در این مورد نیز فعلا پیگیری خواهیم کرد تا با توجه به مشاهدات و اسناد موجود جلوی کار را بگیریم، مگر این که قانون به ما اجازه فعالیت ندهد.
نگاهی به آمارهای مربوط به رانش زمین در مازندران طی سال‌های اخیر که اتفاقا روند رو به رشدی داشتند و به صورت چشمگیری بر تعداد مناطق، مساحت مناطق رانشی و نوبت‌های رانش افزوده شد یک نکته قابل توجه را نشان می‌دهد. سوادکوه و لاریجان از مناطقی هستند که بیشترین میزان رانش‌ها را داشتند. یعنی همان مناطقی که فعالیت‌های معدنی در آن‌ها به صورت گسترده و بیشتر از سایر نقاط استان انجام می‌شود. تغییر مسیر آبراهه‌های طبیعی و سفره‌های زیرزمینی آب، سست شدن بسترهای زمین به ویژه در مناطق کوهستانی، از بین رفتن پوشش‌های گیاهی و ناامنی منطقه برای حیات وحش برخی از دستاوردهای همین فعالیت‌های معدنی و به ویژه انفجارهایی است که به صورت اتفاقی ویدئویی از یک مورد آن‌ها منتشر شد.
برچسب‌ها
مازندران مواد معدنی سوادکوه تخریب محیط زیست حیات وحش