پیام مازند -

گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس؛ اگر بگوییم باید بر خریدهای اپراتورهای مخابراتی نظارت شود، زیرا آنها گلوگاه توسعه صنعت تجهیزات مخابرات کشور هستند؛ نخستین سوالی که به ذهن می رسد این است که چرا باید بر فرآیندهای خرید در شرکت های خصوصی نظارت شود؟ مگر اپراتورهای مخابراتی جزئی از بخش خصوصی نیستند؟ 
اما واقعیت این است که زیرساخت‌ های مخابراتی در اغلب کشورهای جهان به عنوان یکی از مصادیق کالاهای عمومی با ابعاد امنیتی حساس به شمار می ­آیند.
پیرو همین حساسیت هم در عمل می بینیم که توسعه زیرساخت های مخابراتی در کشورها، از سوی تعداد محدودی شرکت ارائه دهنده خدمات مخابراتی انجام می شود. بنابراین اپراتورهای مخابراتی در همه کشورها جزء حیاتی، امنیتی و البته ارتباطی جامعه به شمار می روند و مسائل مربوط به آنها هم نه فقط در محدوده شرکت بلکه در ابعاد کلان کشور دیده می شود.
چرا می گوئیم در همه کشورها اپراتورهای مخابراتی مهم اند؟
چند وقت پیش تصمیم دولت امریکا برای اختصاص 1.9 میلیارد دلار برای جایگزینی تجهیزات مخابراتی هواوی در آمریکا خبر ساز شد
تجربه کشورهای مختلف درباره اپراتورهای مخابراتی نشان می دهد که همواره این صنعت از اهمیت بالایی بین صنایع برخوردار بوده است.
در چنین شرایطی است که دولت­ ها سعی می­ کنند به منظور تضمین دسترسی همگانی به خدمات مخابراتی و محافظت از امنیت ارتباطات شهروندان، با استفاده از ابزارهای تنظیم گری یا حضور در ساختار مالکیتی شرکت‌ های مخابراتی، در رویه­ های تصمیم­ گیری و اقدامات این شرکت­ ها مداخله کنند.
چند وقت پیش انتشار خبر «اختصاص 1.9 میلیارد دلار برای جایگزینی تجهیزات مخابراتی هواوی در آمریکا» خبر ساز شد؛ رویترز اعلام کرد که دولت آمریکا قصد دارد به بهانه نگرانی از حفظ امنیت ملی، تجهیزات مخابراتی که توسط شرکت های مختلف چینی در بخش های روستایی نصب شده اند را حذف کند. تا پیش از این به علت عدم سودآوری اقتصادی قابل توجه و هزینه های بالا، شرکت های مخابراتی بزرگ آمریکایی تمایلی به فعالیت به در مناطق دورافتاده و روستایی نداشتند.
همچنین شرکت هواوی که امروز از بزرگترین شرکت های مخابراتی دنیا است، در سال 1988 توسط رن ژنگفی، یک بازنشسته سپاه مهندسی ارتش آزادی بخش خلق چین تأسیس شد. باوجود اینکه این شرکت به صورت یک شرکت خصوصی به ثبت رسیده است اما همواره رابطه نزدیک و تنگاتنگی با حاکمیت چین دارد.
اگرچه هواوی به صورت یک شرکت خصوصی به ثبت رسیده اما همواره رابطه نزدیک و تنگاتنگی با حاکمیت چین دارد
هواوی با هدف ساخت سوئیچ های شبکه مخابراتی تاسیس شد و وقتی که شروع به کار کرد 2 هزار شرکت دیگر هم در چین با همین هدف فعالیت می کردند. اما برخلاف سیاست سایر شرکت ها در آن مقطع، ژنگفی اصلی ترین استراتژی هواوی را عدم تکیه به انتقال فناوری به وسیله ایجاد کسب وکارهای مشترک با شرکت های خارجی گذاشت؛ وی معتقد بود خارجی ها هیچگاه لبه فناوری را در اختیار تولیدکنندگان چینی قرار نمی دهند. به همین منظور تمرکز شرکت هواوی روی تحقیق و توسعه گسترده داخلی و ساخت سوئیچ هایی قرار گرفت که شرکت های خارجی علاقه ای به انتقال آن به چین نداشتند.
البته وقتی به اهمیت خدمات شرکت های مخابراتی برای دولت ها اشاره می کنیم باید این نکته را هم از نظر دور نکنیم که بررسی نمونه های موفق جهانی در حمایت دولت ها از تولید داخل نشان می دهد که برخلاف بسیاری از سیاست های حمایتی در ایران، نه تنها حمایت از تولیدکنندگان داخلی هیچ گاه به صورت عمومی و بی قیدوشرط نبوده است، بلکه حمایت ها همواره مشروط به ارتقاء کیفیت برای رقابت در سطح بین المللی و جلب رضایت مصرف کنندگان بوده است. 

آیا اپراتورهای مخابراتی، می توانند برگ برنده توسعه صنعت تجهیزات مخابرات کشور باشند؟
در کشور ما سهم قابل توجهی از خدمات زیرساختی مخابراتی در بخش ثابت از طریق شرکت ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران و در بخش سیار توسط دو اپراتور همراه اول و ایرانسل ارائه می شود که مالکین اصلی آن­ها دولت و نهادهای حاکمیتی به شمار می‌ آیند.
برآوردها حاکی از آن است که اپراتورهای مخابراتی کشور برای توسعه و نگهداری زیرساخت­ های مخابراتی خود، مجموعا سالانه تا یک میلیارد دلار صرف خرید تجهیزات مخابراتی می ­کنند، همچنین در سال 99 بیشترین میزان واردات کالای سرمایه ­ای کشور مربوط به ایستگاه­ های مخابراتی بوده است.
در سال گذشته بیشترین میزان واردات کالای سرمایه ­ای کشور مربوط به ایستگاه­ های مخابراتی بوده است
در چنین شرایطی بررسی­ ها حاکی از آن است که در طول سالیان گذشته باوجود این بازار بزرگ و وجود توان فنی و تولیدی در کشور، سهم تولیدات داخلی در توسعه زیرساخت­ های مخابراتی کشور بسیار ناچیز بوده است.
ریشه­ یابی علل عدم تحقق استفاده حداکثری از توان تولید داخل در حوزه فاوا نشان می‌ دهد، رویه­ های فعلی تدارک و خرید تجهیزات مخابراتی توسط اپراتورها کشور، یکی از موانع اصلی توسعه صنعت تجهیزات مخابراتی کشور بوده است.

صنعت تجهیزات فاوا همواره در تصرف شرکت های بزرگ جهانی بوده اما شرکت های نوپا نشان داده اند این صنعت دست نیافتنی هم نیست
چرا خرید تجهیزات اپراتورها،گلوگاه توسعه صنعت مخابرات شده است؟
اکنون می توانیم به این سوال که بر چه اساس می گوییم که باید بر خریدهای اپراتورهای مخابراتی که شرکت هایی با سهامداری غیردولتی هستند، نظارت شود، پاسخ دهیم. اگرچه این شرکت ها جزء بخش های دولتی نیستند؛ اما بخش عمده­ ای از مالکیت اپراتورهای مخابراتی کشور در اختیار نهادهای دولتی و حاکمیتی است.
با این وجود نظارت شفاف و موثری بر تدارکات و خریدهای گسترده خارجی این اپراتورها اعمال نمی ­شود.
همچنین علیرغم تاکید کارشناسان بر لزوم قرار گرفتن این اپراتورها در ذیل مصوباتی نظیر قانون حداکثر استفاده از توان تولید داخل و قانون برگزاری مناقصات کشور، همچنان فرآیندهای تدارکاتی این اپراتورها تابع آیین­ نامه­ های داخلی غیرشفاف آن­ها است و در این بخش بیشتر تابع قوانین شرکت های خصوصی هستند.
اگرچه موضوع خرید اپراتورها در ظاهر مربوط به چند شرکت های خصوصی است اما پایان زنجیره ای از چالش ها به تضعیف صنعت تجهیزات مخابراتی می رسد
این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که یادآور شویم که رویه ­های جاری تدارکاتی در اپراتورهای مخابراتی کشور منجر به چالش­ هایی نظیر عدم آگاهی تولیدکنندگان از نیازمندی ­ها و خریدهای انجام شده، استفاده بی‌ رویه از شیوه ­های ترک تشریفات و مناقصات محدود و به طوری کلی رواج اقدامات سلیقه‌ ای در خرید تجهیزات مخابراتی مورد نیاز این شرکت­ ها شده است.
در ابعاد کلان هم اگرچه این موضوع در ظاهر مربوط به چند شرکت های خصوصی است اما پیامد این چالش ها حذف محصولات داخلی به بهانه های مختلف و کاهش تمایل تولیدکنندگان داخلی به سرمایه‌گذاری در ساخت محصولات جدید مخابراتی بوده است و در نهایت تضعیف صنعت تجهیزات مخابراتی را در پی دارد.

چه راهی برای شفاف شدن مناقصات و خریدهای اپراتورهای دولتی و شبه دولتی وجود دارد؟
همیشه بعد از اینکه چالش ها و مشکلات موجود را نمایان می کنیم، ارائه راهکار و پیشنهاد رفع مشکل هم مورد انتظار است.
با توجه به اشکالاتی که در جریان خریدها احصاء شده است، شفاف سازی مناقصات و قراردادهای خرید محصولات مخابراتی، یکی از اقداماتی است که پیگیری اجرای کامل و صحیح آن امری ضروری است.
علیرغم قانون جدید حداکثر استفاده از توان تولید داخل و مشمول بودن شرکت های دارای سهام دولتی و حاکمیتی به رعایت مفاد این قانون، به دلیل فراهم نشدن زیرساخت های مناسب و لازم، همچنان فرایند خریدهای خارجی و مناقصات شرکت های حاکمیتی نظیر شرکت مخابرات ایران، همراه اول و ایرانسل از شفافیت قابل قبولی برخوردار نیستند.
در شرکت ارتباطات زیرساخت نیز فرایند تعریف نیازمندی ها در مناقصات و همچنین پروژه های توسعه از نوع خود که زمینه ساز شکل گیری پروژه های ترک تشریفات و عدم الزام به مناقصه هستند، عمدتاً از شفافیت کمی برخوردارند، این در حالی است که مطابق قانون مناقصات و قانون ارتقاء نظام سلامت اداری کشور اطلاعات مربوط به تمامی معاملات بخش دولتی، اعم از مناقصه یا ترک تشریفات و عدم الزام به برگزاری مناقصه باید در سامانه های مربوطه ثبت و در اختیار عموم قرار گیرد.

کمک بزرگ تعیین تکلیف شمول قوانین عمومی بر اپراتورهای مخابراتی در توسعه صنعت مخابرات
اما امسال که سال تولید، پشتیبانی ­ها و مانع زدایی­ ها، نامگذاری شده، نباید از نقش نهادهای سیاست گذار، قانون گذار و کمک بخش های نظارتی در بهبود رویه های نامطلوب در خریدهای مخابراتی غافل شد.
ضروری است نهادهای متولی نظیر مجلس شورای اسلامی، سازمان بازرسی کل کشور، وزارت ارتباطات و وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای تحقق مانع زدایی در صنعت تجهیزات مخابرات نسبت اصلاح رویه ­های تدارکاتی این شرکت­ ها و رفع ابهامات مربوط به شمول قوانین عمومی کشور بر اپراتورهای اصلی مخابراتی کشور اقدام کنند.
تعیین تکلیف شمول قوانین عمومی کشور بر اپراتورهای اصلی مخابراتی کشور در سال تولید، پشتیبانی ­ها و مانع زدایی­ ها، می تواند قدم بزرگی در کمک به توسعه صنعت تجهیزات مخابراتی در کشور باشد.
انتهای پیام/