چاپ

پیام مازند - ایسنا/مازندران "گلندرود دوباره نشست"؛ خبری که برای اهالی منطقه گلندرود در جنوب شهر رویان شهرستان نور، موضوع تازه‌ای نیست، حادثه‌ای که این بار با شدت بیشتر از گذشته و در طول حدود 100 متری به وقوع پیوست. در این حادثه، هرچند به گفته فرماندار نور، مسئولان جاده موقت ایجاد کردند و کارشناسان در حال بررسی دلایل رانش هستند اما عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نور ضمن اشاره به مدیریت غیر علمی و ناصحیح در مواجهه با مخاطره زمین لغزش گلندرود، حرکت‌های توده ای در این منطقه را از نوع زمین لغزش چرخشی مکرر دانسته و دو عامل طبیعی و انسانی را در وقوع آن دخیل می‌داند.
حرکت های توده ای زمین یکی از انواع مخاطرات طبیعی در سطح دنیا و به ویژه شمال ایران محسوب می‌شوند که هر ساله خسارات زیادی را ایجاد می کنند و متاسفانه در استان مازندران، سطح شهرستان نور به ویژه منطقه گلندرود دارای سابقه ای طولانی است.
به گفته کارشناسان، حرکتهای توده ای اخیر درمنطقه گلندرود در جنوب شهر رویان درموقعیت "15 31 °36 عرض شمالی "45 51 °52 طول جغرافیایی شمالی ایجاد شده است، منطقه لغزشی گلندرود از شمال به جنگل‌های گلندرود و از جنوب به منطقه لزور و رودخانه میان رودبار و از شرق به منطقه سوردار و از غرب به رودخانه گلندرود محدود می شود و براساس سطح یابی انجام شده مساحت منطقه 1521 هکتار بوده که در ارتفاع بین 530 تا 1920 متر از سطح دریا قرار گرفته است.
علی شادمان فرماندار شهرستان نور در این زمینه گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: متاسفانه دوباره رانش زمین در جاده اصلی منطقه "اسپی او" به طول حدود 100 متر اتفاق افتاده است.
وی تصریح کرد: با کارشناسان در محل حادثه برای بررسی بیشتر حاضر شدیم تا بررسی فنی انجام شود.
فرماندار شهرستان نور خاطرنشان کرد: با همکاری مردم از داخل اراضی، جاده موقت بازگشایی شد و کارهای اساسی برای تثبیت آن در حال انجام است.
شادمان ادامه داد: در حال حاضر رفت و آمدها از جاده موقت انجام می شود و به دنبال بررسی بیشتر محل رانش هستیم.
زمین‌لغزش گلندرود و تکرار غیرعلمی مواجهه با آن
دکتر صدالدین متولی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نور در گفت‌وگو با ایسنا در این زمینه با نگاهی کارشناسانه به موضوع با اشاره به اینکه حرکت‌های توده ای در منطقه گلندرود از نوع زمین لغزش چرخشی مکرر بوده و دو عامل طبیعی و انسانی در وقوع آن دخالت دارد، خاطرنشان کرد: این منطقه بـه دلیل داشـتن شـرایط طبیعی از جمله دارا بودن ساختمان گسلی، شیب زیاد، اقلیم مرطوب، خاک حساس و غیرمقـاوم دارای پتانسیل لغزشی بوده و همچنین دخالت های انسانی در آن باعث ایجاد و تشدید حرکت‌های توده ای زمین شده است.
وی سازند زمین شناسی منطقه گلندرود را شمشک بیان کرد و افزود: نتایج حاصل از مطالعات بافت خاک در این سازند نشان می دهد نوع بافت خاک لومی رسی، لومی شنی، لومی رسی شنی و رسی با کانیهای حساسی چون ایلیت و مونت موریلونیت بوده و همچنین دانه بندی خاک نشان دهنده سـاختمان ریزدانه آن است که پتانسیل وقوع زمین لغزش را در این منطقه افزایش داده است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نور گفت: اقلیم معتدل و مرطوب و به تبع آن غلبه هوازدگی شیمیایی در خاک نیز در کاهش چسبندگی خاک و افزایش پتانسیل وقوع حرکت زمین در منطقه مورد نظر تاثیر بسزایی دارد.
وی با بیان اینکه بارش باران و برف نیز تاثیر مهمی در وقوع زمین لغزش در منطقه دارد، یادآور شد: آب حاصل از ریزش باران سبب شستشوی مواد سیمانی که عامل پیوستگی ذرات خاک هـستند می شود و از پیوستگی خاک کم کرده، مقاومـت مکانیکی خاک را کاهش می دهد، از طرفی با افزایش رطوبت و تبدیل حالت جامد خاک به حالت خمیرایی و روانی، وقوع زمین لغزش را سبب می شود.
متولی ادامه داد: باتوجه به اینکه خاک منطقه با رگه های زغال سنگ، سـنگ ها وسنگریزه هایی مخلوط است در فصل زمستان با توجه به وجود آب درون درز و شکاف سنگ ها، عامل سرما، سبب یخ زدگی شده و حجم سنگ را افزایش می دهد و در نتیجه فشار مداوم در این درز و شکاف ها باعث کاهش انسجام سنگ ها و در نهایت افزایش پتانسیل وقوع زمین لغزش می شود.
وی با اشاره به اینکه میزان و جهت شیب توپوگرافی درافزایش پتانسیل وقوع زمین لغزش در منطقه مورد نظر تاثیر بسزایی دارد، افزود: از آنجایی که جهت شیب در منطقه موردنظر اکثراً شمالی بوده و دامنه های شمالی در این منطقه نیز مرطوب تر از دامنه های جنوبی و همچنین میزان شیب دامنه ها اکثراً بالای 20 درصد است و از سویی دیگر، خاکهایی چون مارن و کانی های رسی حساس موجود در خاک این منطقه مانند مونت موریلونیت در مقابل این میزان شیب پایدار نبوده، بنابراین خود پتانسیل حرکت زمین را افزایش می دهند.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نور با بیان اینکه وجود دو گسل در قسمت شمالی و جنوبی گلندرود نیز سبب لرزه خیزی در منطقه و کاهش چسبندگی خاک و در نتیجه افزایش پتانسیل حرکت در منطقه می شود،گفت: رودخانه گلندرود با زیر بری شیب در پای دامنه نیز سبب افزایش پتانسیل وقوع حرکت دامنه ای شده است و همچنین دخالت های انسانی به صورتهای مختلف، سبب وقوع حرکت‌های دامنه‌ای از جمله زمین لغزش ها در منطقه است.
دخالت‌های انسان و مشکلات تمام‌نشدنی
متولی افزود: مقایسه لغزش‌های ناشی از دخالت انسان با لغزش‌های ناشی از شرایط طبیعی معلوم می شود دامنه هایی که کمتر مورد دخالت انسان بوده اند در آن شیب لازم برای ایجاد حرکات توده ای عمدتاً بالای 50 درصد است،این در حالتی است که دامنه هایی بیشتر مورد دخالت و استفاده انسان قرار گرفته اند، این مقدار شیب به 20 درصد کاهش پیدا می کند.
وی گفت: بیشتر لغزش ها در زمین ها و دامنه هایی اتفاق افتاده که از نظر پوشش گیاهی دارای پوشش علفی بوده یا در آن بهره‌برداری به صورت قطع یکسره درخت صورت گرفته است و یا اینکه محور جاده سبب قطع پیوستگی دامنه ها شده و عبـور ماشین آلات سنگین در این منطقه سبب تشدید حرکت توده ای در کنار محور جاده شد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نور اظهار کرد: باتوجه به توریستی بودن منطقه و تغییر کاربری ها، ساخت شهرک ها و مجتمع هـای مـسکونی در آن دارای سـرعت چشمگیری در حال انجام است و به همین علت پوشش گیاهی در قسمتی از این منطقه به صورت پوشش گیاهی علفی و نهایتا درختچه ای تغییـر پیدا کرد، همچنین سنگین کردن دامنه ها با ساخت ابنیه روی خاک حساس به لغزش در این منطقه خود به شکل عامل محرک جهت تشدید این پدیده در آمده است به صورتی که می توان یکی از علل وقوع این پدیده در منطقه مورد مطالعه را وزن ناشی از احداث سـاختمان هـای سیمانی و سنگی دانست و به موازات این عمل استفاده از ذخیره آب زیرزمینـی منطقـه جهـت پیشبرد عملیات ساختمانی وعمرانی، عاملی جهت خالی شدن فضای بین ذرات شـده و سـطح آب زیرزمینی پایین رفته و در مناطق حساس سـبب حرکت تودهای به شکل زمین لغزش شده است.
متولی معتقد است: منطقه گلندرود با توجه به ویژگی‌های زمین شناسی، تکتونیکی، شـرایط اقلیمی، هیدرولوژیکی، توپـوگرافی و پوشـش گیاهی فقیر، دارای پتانسیل لغزشی بوده و دخالت غیراصولی انسان در آن باعث وقـوع و تـشدید حرکات توده ای می‌شود.
وی ادامه داد: با توجه به موارد ذکرشده عوامـل موثر وقوع زمین لغزش در منطقه گلندرود را می توان بـه دو عامل طبیعی و انسانی تقـسیم کرد که مهم‌ترین عومل طبیعی موثر عبارتند از شیب زمین، که هر چه زمین شیب بیشتری داشته باشد خاک ناپایدارتر و امکان لغزش بیشتر است، مشخصه های فیزیکی و مکانیکی خاک که از دلایل مهم لغزش زمین بافت خاک، نوع ذرات و ضریب چسبندگی آن محسوب می‌شود، حرکت آبهای سطحی و نفوذ آن در بین ذرات خاک که موجب کاهش پیوستگی و ضریب ایمنی زمین شیبدار در مقابل لغزش می شـود، وجود روخانه گلندرود در پای شیب، وجود دو گسل شمالی و جنوبی گلندرود و غلبه هوازدگی شمیایی در خاک است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نور، افزود: مهم‌ترین فعالیتهای انسانی شامل تغییر کاربری زمین‌ها، افزایش وزن دامنه‌ها با احداث ساختمان و دیگر ابنیه سنگی و سیمانی، تخریب پوشش گیاهی به صورت مستقیم و غیر مستقیم، نفوذ آب در خاک در مناطق مسکونی و اراضی باغی، احداث جاده به طریقه نامناسب در روی دامنه و انجام پیچ بری در روی جاده است.
متولی با اشاره به اینکه با توجه بـه مطالعات، موارد زیر جهت پیشگیری از وقوع و تشدید حرکت توده‌ای به شکل زمین لغزش پیشنهاد می‌شود، اظهار کرد: مطالعه دقیق علل وقوع زمین لغزش در منطقه و پهنه بندی آن به صورت تخصصی، اعمال روشهای کنترلی هیدرولوژیک برای آبهای سطحی و زیر زمینی، جلوگیری از تغییر ناصحیح کاربری اراضی و ساخت و ساز در منطقه وانتقال ساخت و ساز به مناطق و دامنه های پایدار، جلوگیری از قطع بی رویه پوشش گیاهی و جنگلی، جلوگیری از چرای مفرط دام درمنطقه ، اعمال روشهای کنترلی بیولوژیک با نهال کاری وجنگل کاری با گونه های بومی آبدوست که دارای ریشه عمیق و افشان ونیز کاشت گیاهان آبدوست سبک وزن، جلو گیری ازاحـداث جاده در منـاطق حـساس و انجام آن در دامنه های پایدار و بصورت صحیح و بخردانه، جلوگیری از پیچ بری های ناصحیح بویژه در مناطق حساس، اعمال روشهای هندسی با تغییر شیب بعضی از دامنه ها و اعمال روشهای مکانیکی با احداث دیواره های مناسب و گابیون بندی حسب نوع دامنه است.
عدم مدیریت صحیح دلیل مهم تکرار زمین‌لغزش و خسارت‌های جدی
وی یادآور شد: عدم مدیریت صحیح در زمین لغزش سبب خسارات جدی و تکرار آن تاکنون شده است که در صورت ادامه این روش مدیریتی در منطقه گلندرود با خسارات جانی و مالی ناشی از آن در آینده نیز مواجه خواهیم بود.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نور با اشاره به اینکه مدیریت مخاطرات طبیعی به صورت قبل از وقوع، حین وقوع و بعد ازوقوع امکان پذیر است، ادامه داد: در منطقه مورد نظر مدیریت زمین لغزش در حین وقوع امکان‌پذیر نیست اما آنچه را که تاکنون توسط مدیران در این منطقه صورت گرفته مدیریت بعد از وقوع بوده که متاسفانه، از نوع مدیریت روزمرگی است و پشتوانه علمی صحیحی نداشته و به پیشگیری از وقوع مخاطرات در آینده هیچ کمکی نمی‌کند.
متولی خاطرنشان کرد: مدیریت قبل از وقوع که بهترین راهکار مقابله با وقوع زمین لغزش درگلندرود است در این منطقه هیچ گونه سابقه ای ندارد و به اعتقاد من به نوع نگرش غیرعلمی و بیشتر حاکمیت نگاه اجرایی به این نوع مخاطره در سطح مدیران ذیربط برمی گردد.
وی بیان کرد: اکثر مدیران دلیل آنرا عدم بودجه کافی در این زمینه مطرح می کنند این در حالی است که خسارات ایجاد شده تاکنون در این منطقه و نیز هزینه های انجام شده برای جاده سازی و غیره بار مالی بیشتری را ایجاد کرده است بنابراین لازم است مدیران اجرایی با نگاه علمی به پیشگیری از وقوع مخاطره در منطقه مورد نظر در قبل از وقوع بپردازند تا با وقوع خسارت بار این مخاطره در آینده مواجه نشویم.